Berichten van Dokter Media

Dokter Media brengt nuance en duiding bij medisch nieuws.

“Ritalin verandert kinderbrein blijvend, artsen pleiten voor voorzichtigheid”

11 december 2016

Onlangs verscheen in de Volkskrant een nieuwsbericht over mogelijke schadelijke gevolgen van Ritalin op de hersenen van kinderen, naar aanleiding van onderzoek van het AMC Amsterdam. Ritalin is een medicijn dat aan kinderen met ADHD kan worden voorgeschreven. Kort daarna schreef onder meer NU.nl op basis van ander onderzoek dat Ritalin juist “niet schadelijk is op lange termijn”.

Review door: Simone Willems, coassistent, Rijksuniversiteit Groningen
Link naar nieuwsbericht: klik hier
Link naar originele bron: klik hier


Wat is er op te maken uit de titel?

De titel van het nieuwsbericht in de Volkskrant suggereert dat het gebruik van Ritalin de hersenen van kinderen blijvend verandert. Het is niet meteen duidelijk om wat voor soort verandering het gaat; ontstaan er bijvoorbeeld leer- of gedragsproblemen? En hoe kan het dat kort daarna juist het tegenovergestelde wordt gesteld?

Waar komt dit nieuwsbericht vandaan?

Het nieuwsbericht in de Volkskrant is gebaseerd op onderzoek van promovenda neurowetenschappen Anouk Schrantee. Zij onderzocht of de hersenen van kinderen anders reageren dan de hersenen van volwassenen op gebruik van methylfenidaat (de werkzame stof van het medicijn Ritalin).
Voor het onderzoek werden ongeveer vijftig kinderen (jongens van 10 tot 12 jaar) en vijftig volwassenen (mannen van 23 tot 40 jaar) met ADHD onderzocht. Zij werden nooit eerder voor ADHD behandeld. Gedurende vier maanden kreeg de helft van de kinderen en volwassenen methylfenidaat en de andere helft van beide groepen een placebo. Bij aanvang van het onderzoek en een week na het stoppen van de medicatie werd bij elke proefpersoon een MRI-scan van de hersenen verricht.
Uit het onderzoek bleek dat een week na het staken van de medicatie bij jongens die methylfenidaat hadden gekregen de doorbloeding van de hersenen verhoogd was. Bij de groep jongens die een placebo hadden gekregen, werd deze verandering niet waargenomen. Bij de volwassen mannen was zowel in de placebogroep als in de groep die methylfenidaat kreeg, geen verandering te zien.

Een belangrijke beperking van het onderzoek is dat ‘verhoogde doorbloeding van de hersenen’ niet direct betekent dat er ook iets verandert aan het hersenweefsel. Bovendien is de MRI-scan één week na het stoppen van de medicatie gemaakt, en is er dus nog niets bekend over langetermijneffecten. Ook is het aantal onderzochte personen beperkt en is een behandelduur van vier maanden relatief kort. De onderzoekers geven bovenstaande beperkingen duidelijk aan, en kondigen daarom vervolgonderzoek aan. Hun belangrijkste conclusie op dit moment is dat artsen het voorschrijven van methylfenidaat aan kinderen goed moeten afwegen, tot meer bekend is over mogelijke langetermijneffecten.
Dat Ritalin dus echt het “kinderbrein blijvend verandert” zoals de Volkskrant stelt, kan op basis van dit onderzoek niet worden geconcludeerd.

Is dit echt iets nieuws?

De onderzoekers geven aan dat dit de eerste keer is dat verschillen in het effect van methylfenidaat op de hersenen van volwassen en kinderen zijn onderzocht. Echter verscheen het huidige onderzoek al eerder dit jaar, waarbij het AMC ook een persbericht uitbracht. Dit leidde destijds tot vergelijkbare (maar minder stellige) nieuwsberichten van Het Parool en RTL Nieuws. Aanleiding voor het nieuwsbericht in de Volkskrant is nu het promoveren van één van de onderzoekers.

Opvallend genoeg schreven enkele dagen later zowel NU.nl als Trouw precies het tegenovergestelde: “medicijnen tegen ADHD op de lange termijn leiden niet tot schadelijke effecten op de ontwikkeling van het brein van kinderen”. Deze nieuwsberichten baseerden zich op onderzoek van promovenda Lizanne Schweren van het Groningse UMCG. Uit haar onderzoek zou blijken dat behandeling met medicatie bij kinderen met ADHD juist niet leidt tot veranderingen in de hersenen. Daarnaast constateerde zij dat medicatiegebruik bij kinderen met ADHD op de lange termijn geen invloed heeft op ‘verstandelijk en sociaal-emotioneel functioneren’. Zij vindt dus geen schadelijke langetermijneffecten van de medicatie, maar benadrukt dat kinderen met ADHD die géén medicijnen gebruiken zich uiteindelijk net zo goed ontwikkelen als kinderen die wel medicatie gebruiken. Dit lijkt daarom een andere reden om het gebruik van medicatie bij ADHD goed af te wegen.

Wat kunnen we hier nu concreet mee?

Uit kleinschalig onderzoek blijkt dat bij kinderen met ADHD die methylfenidaat hebben gebruikt, een week na het stoppen van de medicatie een verhoogde doorbloeding van de hersenen kan worden gemeten. Of deze verhoogde doorbloeding ook langdurig aanhoudt, en of dit daadwerkelijk leidt tot schade aan de hersenen, is niet bekend. De onderzoekers hebben daarom besloten de onderzochte personen op lange termijn nogmaals te onderzoeken.
Tegelijkertijd laat ander onderzoek zien dat gebruik van medicatie bij kinderen met ADHD juist niet leidt tot veranderingen in de hersenen. Maar, uit dit onderzoek bleek ook dat behandeling met medicatie uiteindelijk geen invloed heeft op ontwikkeling in gedrag van deze kinderen.
Het gebruik van methylfenidaat wordt op basis van beide onderzoeken niet direct afgeraden. Het blijft echter onduidelijk of methylfenidaat schadelijk is voor de hersenen van kinderen met ADHD. Dat behandeling met medicatie mogelijk niet leidt tot een betere ontwikkeling in gedrag bij deze kinderen, lijkt een extra reden om het gebruik hiervan goed af te wegen.

Nieuwsbrief

Over Dokter Media

Dokter Media is een platform ter nuancering en duiding van medisch nieuws.

Dokter Media is een initiatief van artsen Tijs Stehmann en Lester du Perron.

Betrouwbare website

Onze website is gecertificeerd door Health On the Net, dat staat voor betrouwbare informatie over gezondheid.