“Kinderen lopen klein risico op hersentumor door CT-scans”

In juli schreef de Volkskrant over de invloed van CT-scans op het ontstaan van hersentumoren bij kinderen: “Kinderen die door scans worden blootgesteld aan straling op hun hoofd lopen op termijn een iets grotere kans op een hersentumor.” Het bericht volgde op de publicatie van een groot Nederlands onderzoek.

Review door: redactie
Link naar nieuwsbericht: klik hier
Link naar originele bron: klik hier

Wat is er op te maken uit de titel?

Volgens de titel van het nieuwsbericht in de Volkskrant lopen kinderen die een CT-scan krijgen een klein risico op een hersentumor. Het woordje “door” in de zin suggereert dat de hersentumor een direct gevolg is van de CT-scans. Hoe groot is dit risico precies? Geldt dit voor alle soorten CT-scans? En welke gevolgen heeft dit nu voor kinderen die een CT-scan zouden moeten ondergaan?
De inleiding van het nieuwsbericht geeft al iets meer duidelijkheid: het zou gaan om CT-scans van het hoofd, waarbij het totale risico door alle CT-scans samen “neerkomt op één extra hersentumor per jaar”.

Waar komt dit nieuwsbericht vandaan?

Een CT-scan – CT staat voor ‘Computer Tomografie’ wat zoiets als ‘berekende doorsnede plaatjes’ betekent – is een manier om onderdelen van het menselijk lichaam vrij gedetailleerd in beeld te brengen. Voor een CT-scan wordt röntgenstraling gebruikt, net zoals bij een röntgenfoto. De benodigde straling bij een CT-scan is echter een stuk hoger.

De laatste jaren neemt het aantal CT-scans dat in Nederland wordt gemaakt gestaag toe. Onderzoekers wilden daarom de mogelijke risico’s van CT-scans bekijken. Het is namelijk al langer bekend dat röntgenstraling in hoge doses – zoals bij mensen die een atoombom hebben overleefd – kan bijdragen aan het ontstaan van kanker. De onderzoekers wilden nu nagaan wat de invloed is van de straling van CT-scans op het hoofd bij het ontstaan van kanker bij kinderen. Zij keken daarbij specifiek naar twee soorten kanker die relatief veel voorkomen bij kinderen: hersentumoren en leukemie.

Voor het onderzoek werden gegevens gebruikt van bijna 170.000 kinderen die in de periode 1979–2012 één of meer CT-scans hadden ondergaan. Dit overigens betrof CT-scans van verschillende delen van het lichaam, ongeveer twee derde van alle scans was een CT-scan van het hoofd. Vervolgens gingen de onderzoekers na welke van de kinderen in de jaren na de scans een vorm van kanker kregen. Zij concludeerden hieruit dat hoe meer CT-scans een kind heeft ondergaan, hoe groter de kans wordt dat deze in de jaren later een hersentumor krijgt. Voor het ontstaan van leukemie werd dit verband niet gevonden.

De onderzoekers berekenden dat in Nederland bij kinderen jaarlijks ongeveer 10.000 CT-scans van het hoofd worden gemaakt, die uiteindelijk samen zouden kunnen leiden tot één nieuw ontstane hersentumor. Het is belangrijk daarbij te benadrukken dat de onderzoekers niet met zekerheid hebben kunnen vaststellen dat de CT-scans direct de oorzaak zijn van het hogere risico op een hersentumor. Zij geven zelf verschillende overwegingen waarom dit wel of niet kwestie van oorzaak-gevolg zou kunnen zijn.

De onderzoekers adviseren artsen waar mogelijk (nog) terughoudend(er) te zijn bij het maken van CT-scans bij kinderen.

Is dit echt iets nieuws?

Een verband tussen röntgenstraling en het ontstaan van kanker is al langer bekend. De noodzaak om waar mogelijk terughoudend te zijn met het maken van CT-scans is daarom ook niet nieuw – in de dagelijkse praktijk wegen artsen altijd af een CT-scan wel echt nodig is. Soms kan bijvoorbeeld ook echografie of een MRI-scan worden verricht. Maar soms blijkt een CT-scan toch noodzakelijk. De huidige onderzoekers hebben nu meer concreet een getal proberen te geven aan het (toegenomen) risico op het ontstaan van kanker bij kinderen die een CT-scan ondergaan.

Eén van de onderzoekers geeft in een persbericht van het Antoni van Leeuwenhoek overigens aan dat artsen in Nederland al vrij terughoudend zijn: “In landen zoals de VS, Spanje en Japan is het aantal CT’s bij kinderen vele malen hoger dan in Nederland.”

Overigens krijgt iedereen op aarde continu enige straling ‘afkomstig van natuurlijke en kunstmatige bronnen’, die ook wel ‘achtergrondstraling’ wordt genoemd. De stralingsbelasting van één CT-scan van het hoofd komt ongeveer overeen met de hoeveelheid achtergrondstraling die een Nederlander in één jaar oploopt.

Wat kunnen we hier nu concreet mee?

Uit Nederlands onderzoek blijkt dat kinderen een grotere kans hebben op het krijgen van een hersentumor naarmate zij meer CT-scans ondergaan. Het risico is erg klein: ongeveer één nieuwe hersentumor per 10.000 CT-scans van het hoofd per jaar. Het is nog niet met zekerheid vast te stellen dat de CT-scans de directe oorzaak zijn van het ontstaan van de hersentumoren. Desondanks benadrukt dit onderzoek de (bekende) noodzaak voor artsen om waar mogelijk terughoudend te zijn met het verrichten van CT-scans. Wanneer een CT-scan toch nodig blijkt, lijkt het kleine risico van de stralingsbelasting niet op te wegen tegen de baten van de scan.