Berichten van Dokter Media

Dokter Media brengt nuance en duiding bij medisch nieuws.

“Pijnstiller diclofenac moet uit vrije verkoop wegens bijwerkingen”

09 september 2018

Vorige week verscheen in het NRC een nieuwsbericht over de pijnstiller diclofenac. Het medicijn zou “meer hartproblemen en maagdarmproblemen dan soortgelijke pijnstillers als ibuprofen, naproxen en paracetamol” veroorzaken. Volgens Deense onderzoekers – die “het grootste onderzoek ooit naar de bijwerkingen van diclofenac” verrichtten – zou de pijnstiller daarom niet meer zonder doktersrecept verkrijgbaar moeten zijn.

Review door: redactie
Link naar nieuwsbericht: klik hier
Link naar originele bron: klik hier


Wat is er op te maken uit de titel?

Deense onderzoekers zouden stellen dat de pijnstiller diclofenac “uit de vrije verkoop moet”. Volgens het nieuwsbericht heeft het medicijn meer bijwerkingen dan andere, vergelijkbare pijnstillers.
Welke bijwerkingen geeft diclofenac precies? En wat betekent dit voor mensen die (wel eens) diclofenac gebruiken?

Waar komt dit nieuwsbericht vandaan?

Diclofenac is een pijnstiller met ontstekingsremmende eigenschappen. Het medicijn behoort tot een groep medicijnen die ook wel NSAID’s” (Non-Steroidal Anti Inflammatory Drugs) worden genoemd. Dit zijn ontstekingsremmende medicijnen die níet lijken op prednison-achtige middelen. Andere bekende NSAID’s zijn ibuprofen en naproxen. De ontstekingsremmende werking geldt overigens alleen voor ontstekingen zonder infectie: de medicijnen helpen niet tegen bijvoorbeeld een blaas- of longontsteking. Paracetamol is een heel ander soort medicijn en is zeker niet “soortgelijk” aan de NSAID’s, zoals NRC schrijft. Paracetamol is vooral bekend omdat het relatief veilig is en bij gebruik volgens voorschrift weinig bijwerkingen heeft.

Van NSAID’s is bekend dat ze verschillende bijwerkingen kunnen hebben, zoals maagdarmbloedingen, hartproblemen en achteruitgang van de nierfunctie. De mate waarin deze bijwerkingen kunnen optreden hangt af van de soort NSAID, de dosering en de patiënt die ze gebruikt. De bijwerkingen kunnen bovendien worden versterkt door veel andere medicijnen. Vorig jaar nog wees de Europese Vereniging voor Cardiologen op de risico’s van het gebruik van NSAID’s en diclofenac in het bijzonder. Desondanks zijn de medicijnen in verschillende landen, waaronder Nederland, in lage dosering zonder recept bij de drogist of soms zelfs supermarkt verkrijgbaar.

Deense onderzoekers wilden nu uitzoeken wat de risico’s zijn van het gebruik van diclofenac in vergelijking met andere NSAID’s of paracetamol. Voor hun onderzoek gebruikten zij de gegevens van bijna 6 miljoen Deense inwoners. Zij vergeleken daarbij 4 groepen die gedurende een periode van 30 dagen met een medicijn begonnen en 1 ‘controlegroep’:

  1. mensen die diclofenac gingen gebruiken
  2. mensen die ibuprofen gingen gebruiken
  3. mensen die naproxen gingen gebruiken
  4. mensen die paracetamol gingen gebruiken
  5. mensen die geen nieuw medicijn gingen gebruiken

Zij vonden dat mensen die diclofenac gingen gebruiken 20% (1,2 keer) vaker een hart- of vaatziekte (zoals een hartritmestoornis, hartinfarct of beroerte) kregen dan mensen die ibuprofen of paracetamol gingen gebruiken, 30% (1,3 keer) vaker dan mensen die naproxen gingen gebruiken en 50% (1,5 keer) vaker dan mensen die geen nieuw medicijn gingen gebruiken. Bovendien viel op dat mensen die diclofenac gingen gebruiken vaker maagdarmbloedingen kregen: ongeveer 2,5 keer vaker dan bij ibuprofen of paracetamol en 4,5 keer vaker dan bij mensen die geen nieuw medicijn gebruikten. Met naproxen was er geen verschil.
Het maakte in al deze gevallen niet uit of mensen een lage of hoge dosis van de medicijnen gebruikten. De risico’s waren absoluut gezien vrij klein: ongeveer 1 tot 4 meer ernstige bijwerkingen per 1000 mensen per jaar door gebruik van diclofenac. Maar vanwege het veelvoorkomende gebruik van diclofenac maken deze kleine risico’s toch een belangrijk verschil. Bovendien waren mensen met hart- en vaatziekten, maagdarmklachten of verminderde nierfunctie uitgesloten van deelname aan het onderzoek. Het lijkt waarschijnlijk dat bij deze patiënten de risico’s nog groter zijn.
De onderzoekers concluderen dat diclofenac het risico op hart- en vaatziekten én maagdarmbloedingen verhoogt in vergelijking met ibuprofen, naproxen en paracetamol. Zij stellen daarom dat mensen die een NSAID nodig hebben, een ander medicijn dan diclofenac zouden moeten gebruiken. Ook vinden zij dat diclofenac niet meer zonder doktersrecept verkrijgbaar zou moeten zijn, en dat de medicijnverpakking van diclofenac duidelijk zichtbare waarschuwingen moet hebben.

Het is belangrijk te benadrukken dat het uitgangspunt bij dit onderzoek was om diclofenac te vergelijken met andere medicijnen en daarbij specifiek te kijken naar hart- en vaatziekten en maagdarmbloedingen. Hierdoor is er geen goede uitspraak te doen over mogelijke andere bijwerkingen en de onderlinge verschillen tussen de andere medicijnen.

Is dit echt iets nieuws?

Het is zeker niet voor het eerst dat op risico’s van NSAID’s wordt gewezen. Daarbij worden de verschillende NSAID’s soms samen genoemd, maar meestal ligt de nadruk op diclofenac. Twee jaar geleden schreef Trouw bijvoorbeeld nog over verschillende onderzoeken naar diclofenac. En eerder dit jaar stelde het Instituut voor Verantwoord Medicijngebruik dat NSAID’s – waaronder diclofenac – niet zonder goede voorlichting verkocht zouden mogen worden. Het Deense onderzoek bevestigt deze risico’s van diclofenac-gebruik nu nog eens nadrukkelijk.

De huidige huisartsenrichtlijn over pijnstilling wijst al duidelijk op de verschillende mogelijke bijwerkingen van NSAID’s en de soms nadelige wisselwerking met andere medicijnen. Gebruik van NSAID’s wordt daarom al afgeraden bij ouderen, mensen met hart- en vaatziekten of maagdarmproblemen en mensen die bepaalde andere medicijnen gebruiken. In deze richtlijn wordt al van diclofenac beschreven dat het van alle NSAID’s het hoogste risico op hart- en vaatziekten geeft, maar wordt ook nog gesteld dat het de NSAID is met het minste risico op maagdarmbloedingen. Dit laatste wordt nu dus anders gezien door de Deense onderzoekers.

Wat kunnen we hier nu concreet mee?

Deense onderzoekers hebben uit gegevens van bijna 6 miljoen mensen bepaald dat het gebruik van diclofenac leidt tot een hoger risico op hart- en vaatziekten en maagdarmbloedingen in vergelijking met mensen die andere NSAID’s, paracetamol of geen medicijnen gebruiken. Bovendien bleek het niet uit te maken of mensen het medicijn maar kort en in een lage dosering gebruikten. Zij vinden daarom dat diclofenac niet meer vrij verkrijgbaar zou moeten zijn, zoals in verschillende landen – waaronder Nederland – nog wel het geval is.
Dat NSAID’s – en diclofenac in het bijzonder – bijwerkingen kunnen hebben was al langer bekend. Het Deense onderzoek benadrukt dit nog eens stellig. Of dit er nu ook daadwerkelijk toe zal leiden dat diclofenac alleen nog op recept verkrijgbaar is en of dit leidt tot een wijziging in Nederlandse richtlijnen, is nog niet bekend.
Mensen die overwegen om een NSAID te gaan gebruiken of vragen hebben over hun gebruik daarvan, kunnen dit bespreken met hun huisarts. Dit laatste lijkt zeker verstandig als het om diclofenac gaat.

Nieuwsbrief

Over Dokter Media

Dokter Media is een platform ter nuancering en duiding van medisch nieuws.

Dokter Media is een initiatief van artsen Tijs Stehmann en Lester du Perron.

Betrouwbare website

Onze website is gecertificeerd door Health On the Net, dat staat voor betrouwbare informatie over gezondheid.