“Koppen heeft impact op geheugen”

Het Algemeen Dagblad schreef vorige week over de impact van koppen op het geheugen. Uit onderzoek zou blijken dat “koppen bij voetbal direct de hersenen beschadigt en tijdelijk zorgt voor een zwaar verminderd geheugen”.

Review door: redactie i.s.m. Gezondheid en Wetenschap
Link naar nieuwsbericht: klik hier
Link naar originele bron: klik hier

Wat is er op te maken uit de titel?

Volgens de titel van het nieuwsbericht heeft koppen (bij voetbal) “impact” op het geheugen. Wat voor impact is dit precies? En betekent dit dat voetballers hierdoor gezondheidsrisico’s lopen?
In de inleiding van het nieuwsbericht staat dat onderzoek zou hebben aangetoond dat “een gewone koptraining het brein al direct aantast” en dat onderzoekers zich zorgen maken over gevolgen op de lange termijn.

Waar komt dit nieuwsbericht vandaan?

Schotse onderzoekers deden een experiment met 19 amateurvoetballers van gemiddeld 22 jaar oud. Ze lieten deze jonge mannen 20 gewone voetballen koppen binnen 10 minuten tijd. De voetballen werden geschoten van een afstand van 6 meter en haalden een snelheid van 39 km per uur. Onmiddellijk na het koppen van de ballen, en ook 24 uur, 48 uur en 2 weken later, werden de mannen aan een reeks tests onderworpen: tests van geheugen, concentratie, leervermogen en spierreactie. De onderzoekers wilden zo bekijken of ’20 kopballen’ schade toebrengt aan de hersenen.
Direct na het koppen bleek de reactie tijdens de spierreactietest iets vertraagd: het op verzoek strekken van een been verliep 6 milliseconden trager dan vóór het koppen. Ook scoorden de mannen direct na het koppen gemiddeld iets minder goed op geheugentests en leeropdrachten. Na 24 uur waren alle verschillen verdwenen. Klachten van een hersenschudding deden zich niet voor.
De onderzoekers concluderen dat meer onderzoek nodig is naar deze “kleine” maar “direct meetbare veranderingen”.

De “impact op geheugen” waar Algemeen Dagblad over schrijft bleek dus slechts van korte duur. Daar moet wel bij opgemerkt dat de onderzoekers tests hebben afgenomen tot maximaal 14 dagen na het koppen, waardoor er geen uitspraak gedaan kan worden over mogelijke langetermijneffecten. Ook deden slechts 19 personen mee aan het onderzoek, waardoor het te klein is om concrete conclusies uit te kunnen trekken.

Is dit echt iets nieuws?

Er is al veel onderzoek gedaan naar de mogelijke schadelijke effecten van het koppen van voetballen op de hersenen. De resultaten uit deze verschillende onderzoeken spreken elkaar vaak tegen. “Is koppen nu wel of niet schadelijk?” schreef RTL Nieuws al enkele jaren terug. NRC Handelsblad onderzocht in datzelfde jaar mogelijke  ‘Hersenschade door koppen bij voetbal’ en concludeerde: “Uit diverse onderzoeken blijkt dat veelvuldig koppen tot schade leidt aan het brein. Definitief wetenschappelijk bewijs hiervoor is echter moeilijk te geven.”
In 2015 besloot de Amerikaanse voetbalbond koppen te verbieden voor kinderen onder de 11 jaar. Aanleiding hiervoor was een rechtszaak die door ouders van kinderen was aangespannen. De Nederlandse voetbalbond nam het Amerikaanse voorbeeld niet over: “De meeste hoofdletsels komen niet door het koppen, maar juist door duels, botsingen en valpartijen. (…) Dat voorkom je niet met deze maatregel.” Deze uitspraak wordt ondersteund door een groot, overigens Amerikaans, onderzoek.

Het huidige onderzoek lijkt niet veel nieuws te brengen in de twijfels rondom schadelijke effecten van koppen. De onderzoekers schrijven dat hun onderzoek het eerste is waaruit “directe verandering in reactie en geheugen blijkt na het routinematig koppen van voetballen”, maar deze “verandering” was na 24 uur weer verdwenen.

Wat kunnen we hier nu concreet mee?

Uit onderzoek met 19 jonge mannen die 20 voetballen kopten in 10 minuten tijd, bleek dat zij direct na het koppen minder goed scoorden op geheugen- en reactietests. 24 uur na het koppen waren deze verschillen verdwenen. Klachten van een hersenschudding deden zich niet voor.
De onderzoekers noemen de impact op de hersenen “klein maar meetbaar” en waarschuwen dat het koppen van voetballen de gezondheid van hersenen “zou kunnen aantasten”. Het onderzoek is echter te kleinschalig uitgevoerd om er duidelijke conclusies uit te kunnen trekken.
De Nederlandse voetbalbond maakte vorig jaar nog duidelijk geen reden te zien om koppen bij voetballen te verbieden. Het lijkt waarschijnlijk dat hier op basis van dit nieuwe onderzoek niets aan zal veranderen.