Berichten van Dokter Media

Dokter Media brengt nuance en duiding bij medisch nieuws.

“Antidepressiva vrijwel altijd nutteloos en schadelijk”

08 januari 2017

Eind december 2016 presenteerden meerdere media, waaronder NOS.nl, het bericht dat antidepressiva nutteloos en schadelijk zouden zijn. Dit nieuws komt voort uit een interview met Dick Bijl, arts en epidemioloog, in dagblad Trouw. Spraakmakend nieuws, gezien de grote hoeveelheid mensen die dit type medicatie gebruiken.

Review door: Lotte Exterkate, arts-assistent Intensive Care, VUmc Amsterdam
Link naar nieuwsbericht: klik hier
Link naar originele bron: klik hier


Wat is er op te maken uit de titel?

Deze titel suggereert dat het geen zin heeft om antidepressiva te gebruiken. Ze zouden zelfs schade kunnen toebrengen: “Veel mensen raken verslaafd en hebben last van bijwerkingen”. Meer dan een miljoen mensen in Nederland gebruiken antidepressiva, zouden zij allemaal moeten stoppen?

Waar komt dit nieuwsbericht vandaan?

Het nieuwsbericht is gebaseerd op een interview dat arts en epidemioloog Dick Bijl gaf aan Trouw. Hij is tevens hoofdredacteur van het Geneesmiddelenbulletin, een stichting die “onafhankelijke en objectieve informatie over geneesmiddelen” verstrekt.

Onlangs schreef Bijl een voorwoord in het boek “Dodelijke psychiatrie en stelselmatige ontkenning” van Peter Gøtzsche, een Deense hoogleraar die meer boeken geschreven heeft over antidepressiva. In dit boek worden onderzoeken beschreven waarin de werking van antidepressiva en andere psychiatrische medicatie wordt getest. Een belangrijke conclusie van Gøtzsche is dat de werking van antidepressiva niet genoeg is aangetoond. In veel gevallen zou een placebo, een neppil, even goed werken als het medicijn zelf. Ook stelt hij dat positieve onderzoeksresultaten vaker worden gepubliceerd dan negatieve. Hierdoor zou de werking van antidepressiva worden overschat. Gøtzsche en Bijl stellen dat dezelfde problemen ook opgaan voor andere medicatie die gebruikt wordt in de psychiatrie, zoals antipsychotica en slaapmiddelen.

In het interview met Trouw geeft Bijl aan dat het aantal mensen dat antidepressiva gebruikt nog jaarlijks toeneemt. Hij vindt dat artsen te gemakkelijk overgaan op het voorschrijven van medicatie bij mensen die somber zijn. Het stoppen met de medicatie zou worden bemoeilijkt door het verslavende effect ervan. Belangrijke bijwerkingen van antidepressiva zijn onder andere persoonlijkheidsveranderingen, afvlakking en soms (verergering van) zelfmoordneigingen.

Is dit echt iets nieuws?

De kritiek die Bijl uit, is niet nieuw. Het Geneesmiddelenbulletin heeft al meerdere kritische artikelen over de werkzaamheid van antidepressiva geschreven (zie hier, hier en hier). Volgens deze artikelen is er maar weinig bewijs voor het effect van antidepressiva. Ook wordt kritiek geuit op de invloed van farmaceuten (geneesmiddelenfabrikanten) op onderzoeksresultaten. Ook Gøtzsche schreef al vaker erg kritisch over psychiatrie en (bijwerkingen van) medicatie.
Niet iedereen is het eens met Gøtzsche en Bijl. Verschillende psychiaters en huisartsen hebben in de afgelopen jaren gereageerd op hun kritiek. Over het algemeen vinden zij dat Gøtzsche en Bijl te ongenuanceerd zijn. Een deel van de kritiek zou misschien wel terecht zijn, maar om verschillende redenen niet zo zwart-wit als Gøtzsche en Bijl stellen. Ook na een eerder interview van Gøtzsche werd in medisch vakblad Medisch Contact al gereageerd dat problemen op het gebied van de onderzoeken naar antidepressiva bekend zijn en nu volop onderzocht worden. De verschillende deskundigen lijken het met elkaar eens te zijn dat antidepressiva niet zomaar voorgeschreven moeten worden.

Dat antidepressiva niet zomaar voorgeschreven moeten worden, benadrukt ook de richtlijn voor Nederlandse huisartsen. Deze noemt als eerste de mogelijkheden voor behandeling van depressie zonder medicatie. Antidepressiva worden alleen geadviseerd bij ernstige depressieve klachten of bijkomende andere psychiatrische ziekten. Bij de behandeling van angstklachten worden ook eerst verschillende niet-medicamenteuze behandelingen geadviseerdIn een reactie op dit nieuwsbericht schreef het Nederlands Huisartsen Genootschap onder andere meer te willen doen voor mensen die willen stoppen met antidepressiva.

Wat kunnen we hier nu concreet mee?

Verschillende media berichtten eind vorig jaar dat antidepressiva nutteloos en schadelijk zouden zijn. Deze nieuwsberichten zijn gebaseerd op uitspraken van arts  Dick Bijl die stelt dat het wetenschappelijke bewijs voor de positieve werking van antidepressiva beperkt is. Hij benadrukt dat het gebruik ervan blijft toenemen in Nederland, terwijl bijwerkingen fors kunnen zijn. Ook het stoppen met deze medicatie is soms moeilijk.
Een belangrijk deel van de kritiek van Bijl is voor artsen bestemd. Zij zouden de antidepressiva minder snel moeten voorschrijven. Ook vindt hij dat de werking van antidepressiva beter onderzocht moet worden. Deze discussie speelt al langer, maar is door het boek van Gøtzsche hierover nu weer opgelaaid.
Uit het bericht volgt niet dat iedereen nu direct moet stoppen met het gebruik van antidepressiva. Mensen die antidepressiva gebruiken en hierover twijfelen, kunnen het best contact opnemen met hun huisarts of behandelend psychiater.

Nieuwsbrief

Over Dokter Media

Dokter Media is een platform ter nuancering en duiding van medisch nieuws.

Dokter Media is een initiatief van artsen Tijs Stehmann en Lester du Perron.

Betrouwbare website

Onze website is gecertificeerd door Health On the Net, dat staat voor betrouwbare informatie over gezondheid.