“Bacteriofagen nog niet het alternatieve wondermiddel voor antibiotica”

Vorige week verscheen op NOS.nl een nieuwsbericht over bacteriofagen, een vermeend alternatief voor antibiotica. Aanleiding voor het nieuws is een rapport van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM).

Review door: redactie
Link naar nieuwsbericht: klik hier
Link naar originele bron: klik hier

Wat is er op te maken uit de titel?

NOS.nl meldt dat “bacteriofagen nog geen goed alternatief voor antibiotica” zijn. Wat zijn bacteriofagen? En waarom is het eigenlijk nieuws dat dit ‘nog geen wondermiddel’ is?

Waar komt dit nieuwsbericht vandaan?

Bacteriofagen zijn virussen die bacteriën kunnen doden. Ze doden bacteriën op een andere manier dan antibiotica. Een antibioticum is vaak werkzaam tegen meerdere bacteriesoorten tegelijkertijd. Een bacteriofaag is werkzaam tegen maar één bepaalde bacteriesoort, waardoor deze andere – vaak nuttige – bacteriën niet aantast. Dit heeft echter als nadeel dat vóór bacteriofagen kunnen worden ingezet, eerst de ziekmakende bacterie geïdentificeerd moet worden. Dit kan wel enkele dagen duren en bekent dat voor elke bacterie een bijpassende bacteriofaag ‘gezocht’ moet worden. Bacteriofagen lijken daarom bij acute infecties – waarbij de ziekmakende bacterie nog niet bekend is – niet geschikt. Mogelijk zouden ze bij chronische infecties met een bekende ziekmakende bacterie wel bruikbaar kunnen zijn.
Vooral vanwege de toenemende antibioticaresistentie lijkt de vraag of bacteriofagen kunnen worden gebruikt om infecties bij mensen te behandelen relevant. Het RIVM heeft daarom de huidige kennis over de toepassing van bacteriofagen bij de behandeling van infecties geïnventariseerd.

De belangrijkste conclusies van het rapport dat hieruit volgde zijn:

• Bacteriofagen werden de laatste decennia – behalve in de voormalige Sovjet-Unie – niet gebruikt als behandeling van infectieziekten
• Onderzoeken naar toepassing van bacteriofagen zijn oud en voldoen niet aan de huidige standaarden
• Behandeling met bacteriofagen is zeer gepersonaliseerd: door de complexiteit van het bereidingsproces lijken deze ongeschikt voor het behandelen van acute infecties
• Voor behandeling van chronisch infecties lijken bacteriofagen meer geschikt, maar bewijs hiervoor ontbreekt
• Om bacteriofagen te kunnen gebruiken als behandeling van infecties moeten
  • de precieze werking van bacteriofagen en de mogelijke bijwerkingen meer in kaart gebracht worden, en
  • onderzoeken worden verricht zodat bacteriofagen geregistreerd kunnen worden en voldoen aan Europese regelgeving. Misschien dat deze regelgeving zelfs moet worden aangepast.

Uit deze conclusies is dus op te maken dat bacteriofagen “nog geen alternatief wondermiddel voor antibiotica” zijn, zoals NOS.nl terecht schrijft.

Is dit echt iets nieuws?

Bacteriofagen werden al in 1915 ontdekt, maar werden sindsdien eigenlijk alleen in de Sovjet-Unie gebruikt. Het RIVM-rapport is ook deels gebaseerd op een bezoek aan een kliniek in Georgië waar bacteriofagen momenteel worden toegepast. NOS.nl meldt dat incidenteel Nederlandse patiënten met chronische infecties naar deze kliniek reizen voor behandeling met bacteriofagen. In Georgische ziekenhuizen zou echter “al sinds tientallen jaren” geen gebruik meer worden gemaakt van bacteriofagen, maar ‘gewoon’ antibiotica worden voorgeschreven.

De laatste decennia zijn er vaker overzichten gemaakt om de stand van zaken omtrent bacteriofagen te evalueren. En vorig jaar nog besteedden meerdere media, zoals het tv-programma Dokters van Morgen en NPO Radio 1, ook al aandacht aan bacteriofagen. Deze berichtgeving leidde destijds tot vragen in de Tweede Kamer. Het RIVM-rapport is nu in opdracht van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport gemaakt en lijkt hiermee voor het eerst een aanzet vanuit overheidswege om onderzoek naar de praktische toepassing van bacteriofagen richting te geven en te stimuleren.

Wat kunnen we hier nu concreet mee?

NOS.nl meldt dat “bacteriofagen nog geen goed alternatief voor antibiotica” zijn. Een rapport van het RIVM concludeert dat deze virussen mogelijk geschikt zouden kunnen zijn voor de behandeling van met name chronische infecties, maar dat onderzoek naar de werkzaamheid van bacteriofagen oud is en niet voldoet aan huidige standaarden. Niet alleen moet er meer onderzoek verricht worden naar de werking en mogelijke bijwerkingen, maar ook zal er aan Europese regelgeving moeten worden voldaan en/of dient deze regelgeving aangepast te worden. Hiermee lijken bacteriofagen op dit moment inderdaad geen alternatief voor antibiotica, maar zouden ze het in de toekomst mogelijk wel kunnen zijn.