Berichten van Dokter Media

Dokter Media brengt nuance en duiding bij medisch nieuws.

“Werknemer lijdt in kantoortuin”

01 maart 2020

NOS.nl schrijft dat veel bedrijfsartsen klachten als hoofdpijn en concentratieverlies horen van mensen die werken in een zogenaamde kantoortuin. Aanleiding voor het nieuwsbericht is een onderzoek door tv-programma De Monitor, dat op moment van publicatie nog moest worden uitgezonden.

Een review door: de redactie
Link naar nieuwsbericht: klik hier
Link naar originele bron: klik hier


Wat is er op te maken uit de titel?

NOS.nl meldt dat werknemers zouden “lijden in kantoortuinen”. NU.nl schreef later dat kantoortuinen volgens bedrijfsartsen zouden leiden tot “moeheid, hoofdpijn en verzuim”. Het bericht op NOS.nl verwijst naar het KRO/NCRV-programma De Monitor dat als kop “Ergonomen willen ziekteverzuim terugdringen met meer stilteplekken” heeft. Dit tv-programma meldt ook dat om het ziekteverzuim onder mensen met een kantoorbaan terug te dringen, “in open kantoorruimtes een minimum aantal stiltewerkplekken moet komen om in rust te kunnen werken”.
Wat houdt dit lijden in kantoortuinen precies in? En heeft dit nu gevolgen voor werknemers in kantoortuinen?

Waar komt dit nieuwsbericht vandaan?

De Monitor doet al sinds 2013 onderzoek naar werkomstandigheden onder het dossier ‘Ziek door mijn werk’. Deze week volgde een nieuwe aflevering van dit tv-programma over dit onderwerp. Hierin bleek dat uit “een rondgang onder leden van de Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde (NVAB)” – dit zijn voornamelijk bedrijfsartsen – negentig procent hiervan zegt dat werknemers die bij hen komen de kantoortuin als één van de oorzaken van hun verzuim noemen. Een kantoortuin is een kantoor zonder scheidingswanden, waar dus meerdere werknemers in dezelfde open ruimte werken. Het werken in zo’n kantoortuin zou volgens de ondervraagde NVAB-leden “het meest in vermoeidheid (90%) en concentratieverlies (92%)” resulteren. “Een derde (van de bedrijfsartsen, red.) zegt dat de werknemers burn-out noemen als gevolg van de kantoortuin”.

In het tv-programma stelt een ergonoom van de ArboUnie dat “afhankelijk van het soort werk, je voor iedere vijf of tien werkplekken een stilteplek nodig hebt”. De ergonoom verwijst daarbij naar een recent Noors onderzoek waaruit zou blijken “dat mensen die in een open kantoorruimte werken, een hoger risico lopen op ziekteverzuim” en dat “het aanbieden van stilteplekken het verzuim kan reduceren”. Ondanks dat er geen bronvermelding op de website van De Monitor te vinden is, lijkt het te gaan om dit onderzoek uit 2019 .

Dit Noorse onderzoek had als doel om de invloed van het type kantoorontwerp (alleen in een kantoor, met een paar mensen in een kantoor of in een kantoortuin) van invloed is op het ziekteverzuim. Hiertoe gebruikten de onderzoekers enquêtes en absentiegegevens van ruim 6200 Noren die op een kantoor werkten. Over de periode 2004-2014 zagen de onderzoekers dat deelnemers die in een gedeeld kantoor of kantoortuin werkten gedurende een jaar respectievelijk 18% en 12% meer ziekteverzuim hadden dan deelnemers die een eigen kantoor hadden. Dit gold alleen voor ziekteverzuim dat daadwerkelijk aan een medische instantie gemeld zou zijn. Maar er was géén verschil tussen de verschillende typen kantoorontwerpen in aantal dagen dat iemand ziek was (officieel gemeld aan een instantie of niet).

Belangrijke kanttekeningen bij dit Noorse onderzoek zijn (door de onderzoekers deels zelf ook genoemd):

  • De informatie is vrijwel volledig gebaseerd op door deelnemers zelf ingevulde vragenlijsten.
  • De onderzoekers hadden geen informatie over het aantal werknemers per gedeeld kantoor of kantoortuin. De definitie van wat een gedeeld kantoor is en wat een kantoortuin is wordt ook niet duidelijk. Ook was niet bekend wat precies de oorzaak dan wel diagnose van de ziekte was.
  • De meeste mensen hadden weinig tot geen verzuim. Toch was het gemiddelde verzuim heel hoog (22 dagen per jaar). Dit doet vermoeden dat een aantal personen langdurig verzuim hadden, waardoor het gemiddelde zo hoog is komen te liggen. Hierdoor is het ook niet ‘zo maar’ uit te breiden naar andere werknemers (externe validiteit). De onderzoekers hebben zelf ook geprobeerd met een andere groep deelnemers het onderzoek te herhalen, waar vervolgens nog nauwelijks sprake bleek van een toename van geregistreerd ziekteverzuim bij kantoortuinen ten opzichte van een eigen kantoor.
  • In het onderzoek werd bij gemiddeld 34% (eigen kantoor) tot 39% (kantoortuin) van de werknemers verzuim geconstateerd. Dat betekent dat “12% meer verzuim” – het relatieve verschil – absoluut gezien betekent dat het werken in een kantoortuin één extra verzuim geeft per ongeveer 20 à 25 werknemers.
  • Met de opzet van het onderzoek is hoogstens een verband aan te tonen, maar is niet te stellen dat de klachten ook daadwerkelijk veróórzaakt worden door het werken in een kantoortuin.

Vooral dit laatste punt is een belangrijke kanttekening, die net zo goed geldt voor het onderzoek van De Monitor. Werknemers noemen een kantoortuin als mogelijke oorzaak voor hun klachten, maar dat betekent niet direct dat ‘de kantoortuin’ dus ‘de’ oorzaak is van hun klachten. De NVAB zegt hier in een reactie op de het tv-programma dan ook duidelijk over dat “het belangrijk is om je te realiseren dat mensen in de regel niet ziek worden van één factor op één moment” en dat “multicausaliteit (dus veel verschillende oorzaken, red.) dichter bij de werkelijkheid ligt dan de enkelvoudige stelling ‘dat mensen van kantoortuinen ziek worden’”. Deze reactie is in zowel het bericht van de NOS als van De Monitor niet terug te lezen.

Is dit echt iets nieuws?

In feite is het onderzoek door De Monitor een nieuw vragenlijst-onderzoek in een serie van verschillende andere vragenlijst-onderzoeken, waaronder het Noorse onderzoek maar bijvoorbeeld ook al eerder dit Zweedse onderzoek uit 2013 wat alleen een toename van verzuim zag bij vrouwen die in een kantoortuin werkten en bij mannen juist in geval van werken op ´flexplekken´. Hierbij is het belangrijk op te merken dat al deze vragenlijsten op indirecte wijze informatie geven: het peilt bij werknemers of ze ziek zijn geweest in de tijd dat ze in een kantoortuin werkten, of bij bedrijfsartsen wat zij voor klachten horen in de spreekkamer. Hierdoor zijn uitspraken zoals “het ziekteverzuim zou dalen als mensen met minder collega’s in een ruimte zitten”, nog slechts suggesties en geen zekerheid.

In een aanvullend bericht op NOS.nl stelt een kantoorontwerper nog dat niet zozeer ‘de kantoortuin’ zou leiden tot klachten, maar vooral verschillende slecht gecontroleerde omstandigheden zoals onvoldoende daglicht, slechte akoestiek of te lage of te hoge temperatuur. Wat hem betreft zou echter ‘activity based working’ het meest gezond zijn: voor elke werktaak een anders ingerichte werkplek.

Wat kunnen we hier nu concreet mee?

Uit onderzoek door tv-programma De Monitor onder 90 bedrijfsartsen blijkt dat meer dan negentig procent van de werknemers die bij een bedrijfsarts komt, de kantoortuin als één van de oorzaken van hun verzuim noemt. Hiermee is echter niet direct te concluderen – zoals de NVAB zelf ook duidelijk maakt – dat “werknemers lijden in een kantoortuin” of dat “de kantoortuin ziek maakt” zoals verschillende media schrijven. Het is goed mogelijk dat daar verschillende factoren aan ten grondslag liggen, waarvan de kantoortuin er mogelijk één is.
De NVAB zegt nu geen standaardoplossing te kunnen geven, maar “stimuleert bedrijfsartsen om werkgever en –nemer te adviseren over goede arbeidsomstandigheden” en benadrukt dat “dat meer aandacht voor preventie nodig is”. Het NEN, dat normen vastlegt voor onder meer kantoorinrichtingen, laat weten dat er op dit moment géén zicht is op herziening van de huidige praktijknorm. Of het onderzoek van De Monitor daadwerkelijk zal leiden tot verandering van werkplekinrichting is daarom om verschillende redenen nog onduidelijk.

Gerelateerde berichten

Sorry, we couldn't find any posts. Please try a different search.

Nieuwsbrief

Over Dokter Media

Dokter Media is een platform ter nuancering en duiding van medisch nieuws.

Dokter Media is een initiatief van artsen Tijs Stehmann en Lester du Perron.

Betrouwbare website

Onze website is gecertificeerd door Health On the Net, dat staat voor betrouwbare informatie over gezondheid.