Leidt meer werken tot minder verzuim bij zorgverleners?

Eind september verscheen onder andere in Trouw een nieuwsbericht over ziekteverzuim bij zorgmedewerkers. Hoe minder uren deze werken, hoe hoger het percentage verzuim zou zijn. “Die conclusie kan belangrijk zijn om het personeelstekort in de zorg tegen te gaan. Laat deeltijders langer werken”, zo wordt er geschreven. Maar er is helemaal niet onderzocht of personeel dat meer uren gaat werken zich ook daadwerkelijk minder vaak ziek meldt.

Een review door: Lara Harmans, nieuwsredacteur bij het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde
Link naar nieuwsbericht: klik hier
Link naar originele bron: klik hier

Wat suggereert de kop?

“Voltijd zorgpersoneel minder vaak ziek dan deeltijd” kopte Trouw onlangs. De krant droeg daarbij meteen een oplossing aan voor het ziekteverzuim in de zorg: verruim de contracturen van mensen die in deeltijd werken. Want als zij meer uren gaan werken, is het idee, zijn zij procentueel gezien minder vaak ziek.
Maar hoe is dit onderzocht? Hoeveel verschilt het verzuim tussen voltijd- en deeltijdpersoneel dan? En willen deze mensen überhaupt wel meer werken?

Waar komt dit nieuwsbericht vandaan?

Het nieuwsbericht is gebaseerd op een artikel van onderzoeksbureau Vernet en stichting Het Potentieel Pakken (HPP), in opdracht van pensioenbeheerder PGGM. Stichting HPP zet zich in ‘om het potentieel van vrouwen op de Nederlandse arbeidsmarkt optimaal te benutten’.

De verzuimcijfers van ruim een half miljoen zorgmedewerkers die in het korte artikel staan beschreven, laten zien dat er in het eerste kwartaal van 2021 bij mensen die 18-21,6 uur per week werken gemiddeld 8,4% verzuim was. Werkgevers zouden huiverig zijn om deze medewerkers meer uren te laten werken, omdat dit tot meer verzuimuren zou leiden. De verzuimpercentages nemen echter af naarmate de contractgrootte toeneemt, tot 4,9% bij personeel dat 36 uur of meer werkt. Mensen die meer uren werken, melden zich dus naar verhouding minder vaak ziek dan mensen die minder uren werken. Er lijkt daarom een verband of correlatie te zijn tussen het aantal werkuren en het percentage ziekteverzuim.
De onderzoekers maken van dat verband echter een zogeheten causaliteit, oftewel oorzaak-gevolg: zij concluderen dat het uitbreiden van het aantal werkuren (de oorzaak) zal leiden tot minder verzuim (het gevolg). Maar dát hebben ze helemaal niet onderzocht. En dat het verzuimpercentage bij mensen die minder dan 14,4 uur per week werken (1 op de 10 zorgmedewerkers) ‘maar’ 6,4% is, wordt in de verdere berichtgeving achterwege gelaten. Bij deze groep zorgmedewerkers die de minste uren werken, ligt het verzuimpercentage dus juist weer wat lager – vergelijkbaar met degenen die wekelijks tussen de 28,8 en 36 uur werken.
Daarnaast wekken de onderzoekers de suggestie dat zorgmedewerkers met weinig contracturen eigenlijk allemaal wel meer zouden willen werken. Stichting HPP concludeerde zelf begin 2020 dat bijna 1 op de 4 zorgmedewerkers (vooral met contracten onder de 25 uur per week) meer uren wil werken. Tegenover dit ‘onbenutte arbeidspotentieel’ staat echter ook dat 1 op de 3 medewerkers juist mínder wil werken. Onderaan de streep zijn er dus meer mensen die minder willen werken dan andersom.
Dat er mensen zijn die bewust minder uren werken, omdat ze daarnaast bijvoorbeeld zorg voor familieleden op zich nemen, benoemen de onderzoekers niet. In het nieuwsbericht wordt dit zelfs omgedraaid: “De deeltijdwerkers (vaak vrouwen) nemen thuis ook een groot deel van de taken op zich, omdat ze toch weinig werken.” Deze combinatie van verschillende werkzaamheden wordt vaak als zwaar ervaren en zou een van de oorzaken van het grotere verzuim zijn.

Is dit echt iets nieuws?

Dat het ziekteverzuim in de zorg relatief hoog ligt, was al bekend. Volgens de laatste cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek is dat gemiddeld zo’n 6,8%, tegenover 4,7% van de gehele beroepsbevolking. In het nieuwsbericht is te lezen dat ook in die CBS-cijfers terug te vinden is dat mensen die voltijd werken naar verhouding het minst vaak ziek zijn. Volgens Trouw zijn werkgevers daar onvoldoende van op de hoogte, en “denken zij ten onrechte dat deeltijdwerkers vaker ziek worden als zij voltijds aan de slag gaan”.
Als nu daadwerkelijk was onderzocht of het verruimen van contracten van personeel met een hoog verzuimpercentage leidt tot minder verzuim, dan was dat zeker nieuws geweest. Maar die vraag blijft dus nog onbeantwoord.

Wat kunnen we hier nu concreet mee?

Het uitbreiden van contracten van zorgverleners die in deeltijd werken, zou in theorie kunnen bijdragen aan het terugdringen van het personeelstekort in de zorg. Maar dan moeten zij ook daadwerkelijk meer contracturen aankunnen en ook meer willen werken.
Of mensen die naar verhouding vaak verzuimen zich minder vaak zullen ziekmelden als zij meer uren gaan werken, is op basis van dit onderzoek niet te zeggen. Bovendien bestaat de kans dat de verhouding tussen mensen die meer of juist minder willen werken intussen zelfs nog ongunstiger is geworden. Werkdruk en ziekteverzuim zijn de afgelopen anderhalf jaar tenslotte alleen maar toegenomen: het verzuim lag zo’n 11% hoger in het eerste kwartaal van 2021 vergeleken met het eerste kwartaal van 2020 – zowel bij voltijd- als bij deeltijdpersoneel.