Blijken de coronavaccins toch niet werkzaam?

Deze week kreeg Dokter Media een vraag van een lezer over de vaccins tegen het coronavirus: “Klopt het dat uit een recent gepubliceerd wetenschappelijk artikel blijkt dat de vaccins helemaal niet werken?”

Het antwoord op die vraag is: Nee, dat klopt niet, de vaccins zijn zeker wél werkzaam.

Het artikel waar deze vraag op was gebaseerd, onlangs verschenen in het toonaangevende tijdschrift The Lancet, zou tot die verwarring kunnen leiden doordat het verschillende maten en getallen gebruikt om de werkzaamheid van de vaccins te beschrijven. Zo zou je er twee beweringen uit kunnen opmaken die erg tegenstrijdig lijken:

1. Over de vaccins wordt regelmatig geschreven dat ze ongeveer 65% tot wel 95% effectief zijn.
2. De vaccins verlagen het risico op Covid-19 slechts met ongeveer 1%.

Allebei deze beweringen zijn echter waar, en allebei deze beweringen geven aan dat de vaccins wél werkzaam zijn. Dat komt namelijk doordat bewering 1 een zogenaamd relatief risico beschrijft, en bewering 2 een absoluut risico. We leggen dat hieronder uit.

Om de werkzaamheid van de vaccins te bepalen, wordt in onderzoek gekeken naar twee verschillende groepen mensen: een groep mensen die het vaccin krijgt en een groep mensen die een placebo (een nep-vaccin) krijgt. Vervolgens wordt bekeken hoeveel mensen in beide groepen, gedurende een bepaalde periode, besmet raken met het coronavirus. De verhouding tussen het percentage mensen in de vaccin-groep dat Covid-19 krijgt en het percentage mensen in de placebo-groep dat Covid-19 krijgt, leidt vervolgens tot de mate waarin het vaccin beschermt:

Het is belangrijk te benadrukken dat dit beschermingspercentage – wat zoals bewering 1 stelt inderdaad vaak tussen de 65% en 95% ligt – dus de verhouding tussen twee groepen aangeeft. Het is daarmee een relatief risico: het beschrijft de verhouding tussen het (absolute) risico van de ene groep ten opzichte van het (absolute) risico van de andere groep.

Anders dan een relatief risico, beschrijft een absoluut risico de daadwerkelijke kans dat iemand een bepaalde aandoening krijgt. Zo’n absoluut risico is echter altijd afhankelijk van vele verschillende factoren: allereerst van de tijd – hoe langer je ergens aan blootgesteld wordt, hoe groter je risico wordt – en in het geval van Covid-19 bijvoorbeeld ook van hoeveel besmettelijke personen er in de omgeving zijn en hoe vaak en hoe lang iemand daarmee in contact is. Maar na een onderzoeksperiode is het vrij goed in te schatten: het absolute risico om Covid-19 te krijgen volgt dan door het aantal mensen dat Covid-19 kreeg te delen door het totale aantal mensen in dezelfde groep. En zo’n absoluut risico is vaak erg klein, maar 1 of 2%. Dat betekent ten eerste dat de kans om Covid-19 te krijgen gelukkig klein is, maar ook dat die kans dus absoluut gezien niet veel verder verlaagd kan worden dan de 1% die in bewering 2 werd genoemd.

We vatten bovenstaande samen met een rekenvoorbeeld:
Stel dat er 1000 mensen een coronavaccin krijgen en 1000 mensen een placebo. Na 2 maanden blijken er 5 personen met Covid-19 in de vaccin-groep en 15 personen met Covid-19 in de placebo-groep. Dan was er een absoluut risico van 0.5% (5/1000) in de vaccin-groep, en een absoluut risico van 1.5% (15/1000) in de placebo-groep. Het vaccin heeft het absolute risico dus ‘slechts’ met 1% verlaagd. Maar: uit het relatieve risico om Covid-19 te krijgen volgt een bescherming van 66%: 1 – (0.005 / 0.015) = 0.66

De werkzaamheid van een vaccin kan dus op verschillende manieren worden uitgedrukt, zoals het artikel in The Lancet laat zien. En uit zowel de beschrijving met relatieve risico’s als de beschrijving met absolute risico’s blijkt dat de vaccins wel degelijk werken.

Een bericht door: de redactie
Link naar nieuwsbericht: dit bericht is gebaseerd op een lezersvraag
Link naar originele bron: klik hier