dr. Media: Een app voor ongewild urineverlies

Onze rubriek dr. Media geeft promovendi een podium waar zij hun promotieonderzoek met een breed, ook niet-medisch publiek kunnen delen. De naam dr. Media (“doctor Media”) komt van de titel doctor – afgekort dr. – die een onderzoeker behaalt na een succesvolle promotie.
Dit promotie-review is geschreven door dr. A.M.M. Loohuis, onderzoekster bij de afdeling Huisartsgeneeskunde van de Rijksuniversiteit Groningen.

Op 3 november 2021 promoveerde Anne Loohuis aan de Rijksuniversiteit Groningen op onderzoek naar de behandeling van ongewild urineverlies bij vrouwen. Behandeling van deze klachten met behulp van een app blijkt voor sommige vrouwen net zo goed te werken als de zorg door huisarts en fysiotherapeut.
In dit promotie-review worden de belangrijkste bevindingen van het onderzoek beschreven, gevolgd door een uitleg wat dit nu voor de dagelijkse praktijk betekent. Deze informatie is ook terug te zien in deze korte video.

Wat was de aanleiding voor het onderzoek?

Ongewild urineverlies komt voor bij 1 op de 3 vrouwen en heeft een grote invloed op hun kwaliteit van leven. Goede behandeling van ongewild urineverlies kent verschillende uitdagingen. Zo zijn er barrières om hulp te vragen en blijkt in de praktijk de behandeling niet altijd volledig. Zo gebruikt men regelmatig incontinentiemateriaal, maar is er minder vaak aandacht voor leefstijl en goede blaastraining of bekkenbodemspieroefeningen. Ook blijkt het soms moeilijk om de behandeling, zoals oefeningen van de fysiotherapeut, vol te houden. Dit kan leiden tot onnodig leed, inefficiënte zorg en onnodig hoge kosten.

Behandeling van ongewild urineverlies via een app op je telefoon zou daarom verschillende voordelen kunnen bieden. Een app is anoniem en makkelijk beschikbaar. Daarnaast kunnen alle aspecten van de behandeling in een app gestructureerd aan bod komen. Bovendien biedt de technologie mogelijkheden om herinneringen in te bouwen, zodat de behandeling beter kan worden volgehouden.

Deze voordelen van zo’n app-behandeling lijken waarschijnlijk, maar er is nog te weinig onderzoek naar gedaan. In dit onderzoek bekeken wij daarom of een app-behandeling voor ongewild urineverlies net zo goed kan werken als de gebruikelijke zorg via de huisarts en fysiotherapeut.

Hoe is het onderzoek uitgevoerd?

We hebben een gerandomiseerd gecontroleerd onderzoek uitgevoerd onder 262 vrouwen met ongewild urineverlies in Noord-Nederland. We vroegen vrouwen via hun eigen huisarts maar ook via (sociale) media om mee te doen aan ons onderzoek. De helft van deze vrouwen ging een app-behandeling gebruiken en de andere helft kreeg standaard zorg. Alle vrouwen vulden na 4 en na 12 maanden vragenlijsten in over de ernst van hun urineverlies, kwaliteit van leven en zorgkosten. Met deze informatie vergeleken we de werkzaamheid, het verschil in kosten en voorspellers voor succes van de app-behandeling of standaard zorg. Zeventien vrouwen die veel of juist weinig baat hadden bij de app-behandeling werden na afloop geïnterviewd. Zo brachten we factoren in kaart die succes van de app-behandeling bevorderen of juist in de weg staan.

We ontwikkelden de app zelf, in samenwerking met patiënten, een uroloog, een gynaecoloog, een bekkenbodemfysiotherapeut en app-ontwikkelaars. De inhoud is gebaseerd op de Nederlandse huisartsgeneeskundige richtlijn voor behandeling van ongewild urineverlies.

Wat zijn de resultaten?

Ons onderzoek laat zien dat een app-behandeling even goed werkt als standaard zorg en bovendien goedkoper is: beide behandelingen zorgden voor merkbare verbetering van ongewild urineverlies en kwaliteit van leven na 4 en 12 maanden, de app-behandeling bespaarde op fysiotherapeutische behandelingen en incontinentiematerialen.

Uit de interviews blijkt dat voor iedere vrouw verschillende factoren het succes van de app-behandeling bepalen. Het goed kunnen volhouden van de behandeling blijkt de belangrijkste factor voor succes. Daarnaast blijkt dat de factoren waarvan succes werd verwacht (zoals grafieken en herinneringen die gebruik van de app zouden kunnen stimuleren) lang niet voor iedereen even goed werkten. Sommige patiënten met een hoge therapietrouw gebruikten de herinneringen niet, ze dachten er zelf wel aan. Andere patiënten vonden de herinneringen en grafieken confronterend; het herinnerde hen steeds aan hun urineverlies en het voelde extra vervelend als het dan niet lukte om alle oefeningen te doen.

Vervolgens hebben we een keuzehulp gemaakt die per patiënt voorspelt bij welke behandeling ze de meeste verbetering van urineverlies kan verwachten; de app of standaard zorg. Deze voorspelling is gebaseerd op de volgende kenmerken: ernst van urineverlies, invloed van urineverlies op kwaliteit van leven, opleidingsniveau en leeftijd. Gebruik van deze keuzehulp zou de behandeling van vrouwen met ongewild urineverlies kunnen ondersteunen, maar dat moet nog verder worden onderzocht.

Tot slot bleek dat werving van deelnemers voor het onderzoek via (sociale) media een goed alternatief was voor werving via de huisarts. De vrouwen die zich aanmeldden via (sociale) media waren gemiddeld 5 jaar ouder, maar er was geen verschil in andere kenmerken. De manier van werven had daarom geen invloed op de uitkomst van het onderzoek. Dit is van belang voor onderzoek naar klachten waarbij patiënten het moeilijk vinden om hulp te vragen.

Wat betekent dit voor de dagelijkse praktijk?

Voor vrouwen met ongewild urineverlies en hun zorgverleners betekent de app-behandeling een nieuw, laagdrempelig, werkzaam en goedkoper alternatief voor standaard zorg via de huisarts. Bij de keuze tussen deze behandelingen kunnen arts en patiënt rekening houden met kenmerken van de patiënt die voor haar het succes van de behandeling mogelijk bevorderen of belemmeren. Daarnaast kan bekendheid van de app het bewustzijn en de kennis rondom ongewild urineverlies verhogen en het taboe verminderen, wat uiteindelijk ook de standaard zorg weer zou kunnen verbeteren.

Hoe gaat het nu verder?

Op basis van dit onderzoek doen we drie belangrijke aanbevelingen: (1) Het beschikbaar stellen van de app voor alle vrouwen in Nederland, (2) verder onderzoek doen naar de werking van eHealth (zoals app-behandelingen) én (3) het aanstellen van een landelijk “eHealth-bureau” dat op lange termijn zorgt voor de kwaliteit en beschikbaarheid van deze en andere wetenschappelijk bewezen eHealth-behandelingen.

De URinControl-app is inmiddels gratis beschikbaar voor alle vrouwen in Nederland via urincontrol.online. Dankzij een subsidie van ZonMw is de app geüpdatet en voeren we vervolgonderzoek uit naar de werkzaamheid van de app in de algemene populatie.

Doe jij ook promotieonderzoek en wil je jouw resultaten tijdig en genuanceerd delen met een breed publiek? Neem dan contact met ons op!