Bestaat er een apparaatje dat álle infectieziekten kan diagnosticeren?

Enige tijd terug publiceerde de NOS een bericht over een nieuw apparaatje dat “een alomvattende test voor alle bekende infectieziekten” zou zijn. “Allerlei infectieziekten – tuberculose, soa’s, hiv, covid-19, bacteriële infecties – kunnen dankzij deze nieuwe techniek meteen worden gediagnosticeerd en op de juiste manier behandeld”, wordt er geschreven. Dat lijkt echter helaas nog wat te mooi om waar te zijn. Het bericht blijkt namelijk gebaseerd op een persbericht van het KNCV Tuberculosefonds, dat zich onder het mom van “nooit meer een pandemie” de aankomende jaren wil inzetten voor de wereldwijde invoering van de “alles-in-één testmethode”. Maar daarvoor moet het nut van de test in de dagelijkse praktijk eerst nog uitgebreid worden onderzocht.

Een review door: Tess Snellen, coassistent, Thecla Hekker, arts-microbioloog Amsterdam UMC en Robin van Houdt, medisch moleculair microbioloog Amsterdam UMC
Link naar nieuwsbericht: klik hier
Link naar originele bron: klik hier

Wat suggereert de kop?

Één apparaat dat álle infectieziekten kan diagnosticeren? Dat is, zeker tijdens de huidige coronapandemie, een zeer hoopvolle belofte. Wat kan dit apparaatje precies? En maakt dit nu alle andere testmethoden overbodig?

Waar komt dit nieuwsbericht vandaan?

Het bericht is gebaseerd op een persbericht van het KNCV Tuberculose fonds. In het persbericht staat dat het fonds zich, met hulp van financiering door het Droomfonds van de Nationale Postcode Loterij, “de komende jaren inzet voor de wereldwijde invoering van een alles-in-één testmethode die alle infectieziekten en hun resistenties in één keer diagnosticeert.” De directeur van het fonds vervolgt: “Hiermee kunnen we nieuwe en bestaande ziektes vaststellen en de verspreiding en de vreselijke gevolgen voorkomen.”

De testmethode waarover wordt gesproken betreft de zogeheten MinION. Dat is een draagbaar apparaatje waarmee je de DNA-volgorde van een ziekteverwekker (zoals een bacterie of virus) kunt achterhalen. Dat betekent dat het apparaatje de genetische code van een ziekteverwekker ‘leest’. Vervolgens wordt die afgelezen code vergeleken met de genetische codes van allerlei ziekteverwekkers die in een database zijn opgeslagen. Op die manier kan het apparaatje uitgebreide informatie geven, zoals:

• om welke ziekteverwekker het gaat (determinatie);
• of de ziekteverwekker weerstand heeft tegen bepaalde medicijnen (resistentie);
• in welke mate de ziekteverwekker andere mensen ziek kan maken (virulentie).

Maar dat het apparaatje die technische mogelijkheden heeft, wil nog niet zeggen dat je in de praktijk al bij een willekeurig persoon wat lichaamsmateriaal kunt afnemen en dan direct een antwoord op al deze vragen krijgt. Voor zo’n toepassing is eerst nog veel meer onderzoek nodig, en daar wil het KNCV Tuberculosefonds de komende jaren aan bijdragen.

Is dit echt iets nieuws?

Ondanks dat de MinION in de kop van het nieuwsbericht wordt geïntroduceerd als een ‘nieuw apparaatje’, wordt het wereldwijd al vele jaren gebruikt, ook in Nederland. Zo wordt het ingezet om resistentie bij tuberculose te bepalen, om verschillende varianten van het griepvirus of het coronavirus te onderscheiden, of om zogeheten multiresistente ziekteverwekkers te analyseren die een ‘uitbraak’ kunnen veroorzaken in een ziekenhuis of zorginstelling. Het apparaatje werkt daarbij sneller en makkelijker dan andere technieken.

Maar er is zeker nog geen onderzoek dat laat zien dat de MinION álle infectieziekten en de aangewezen behandeling daarvan foutloos kan detecteren, zoals de website van KNCV Tuberculosefonds suggereert. Volgens de berichten zal daar in de aankomende jaren uitgebreid onderzoek naar worden gedaan bij ruim 130.000 patiënten. Dat is echter makkelijker gezegd dan gedaan. Eerst moet er lichaamsmateriaal (zoals wangslijmvlies) worden afgenomen waar het erfelijk materiaal in moet worden gelezen. Dat is niet eenvoudig, omdat doorgaans meer dan 90% van dat erfelijk materiaal van de proefpersoon is terwijl je juist op zoek bent naar de ziekteverwekker. Daarom moet het afgenomen lichaamsmateriaal soms uitgebreid voorbehandeld worden. Vervolgens dient het erfelijk materiaal op een speciale manier voorbereid te worden voor de MinION. Dit kost tijd en moet gedaan worden door getraind personeel. Het uitvoeren van een onderzoek met de MinION is daarom een stuk complexer dan de berichten doen geloven.

Wat kunnen we hier nu concreet mee?

De berichtgeving door de NOS doet vermoeden dat er een apparaatje bestaat dat met alleen een beetje wangslijmvlies álle infectieziekten en de juiste behandeling kan diagnosticeren. Als dat echt zo zou zijn, dan zou dat werkelijk ongekend wereldnieuws zijn en hebben specialisten op dit gebied het apparaatje tot nu toe verkeerd gebruikt. Helaas is het nog (lang) niet zover. Toepassing van het apparaatje bij het vaststellen van ziekteverwekkers en de behandeling daarvan staat nog in de kinderschoenen en zal in de komende jaren verder worden onderzocht. De hoopgevende aankondiging van ‘het nieuwe apparaatje’ was dus nog erg voorbarig.