Lopen ouderen risico op artrose door gebruik van bloedverdunners?

In verschillende media verschenen deze week berichten over een verhoogd risico op artrose bij ouderen als gevolg van behandeling met bepaalde bloedverdunners. “Artsen zouden moeten overwegen deze middelen te staken en over te gaan op andere bloedverdunners” zo vermeldt Algemeen Dagblad. Dit naar aanleiding van onderzoeksresultaten uit het Rotterdamse Erasmus MC.
De vraag is wat dit precies betekent voor de klinische praktijk, moeten patiënten nu acuut met deze bloedverdunners stoppen?

Een review door: dr. Frouke Engelaer, arts in opleiding tot specialist interne geneeskunde, en prof. Teun van Gelder, internist-nefroloog en klinisch farmacoloog, Leids Universitair Medisch Centrum
Link naar nieuwsbericht: klik hier
Link naar originele bron: klik hier

Wat suggereert de kop?

Door de verschillende nieuwsberichten zouden patiënten ongerust kunnen worden over het gebruik van vitamine K-remmers. Moeten zij gebruik van deze medicijnen nu staken? Of zouden artsen een alternatief moeten voorschrijven, zoals wordt gesuggereerd? Daarnaast kunnen patiënten zich afvragen of het gebruik van extra vitamine K artrose zou kunnen voorkómen. Wat is het advies daarover?

Waar komt dit nieuwsbericht vandaan?

Om dit nieuws goed te kunnen begrijpen is naast uitleg over bloedverdunners ook wat uitleg over artrose nodig. Artrose is een vorm van chronische schade aan gewrichten als gevolg van achteruitgang van het kraakbeen. Dit kan tot klachten leiden als stijfheid en pijn en staat bij velen bekend als “slijtage” van bijvoorbeeld de knie of heup. Over het algemeen zijn deze klachten redelijk goed behandelbaar met beweging, oefentherapie of pijnstillers. Soms is een gewrichtsvervangende operatie (een knie- of heupprothese) noodzakelijk. Naast hogere leeftijd, overgewicht en eerdere blessures van gewrichten zijn er nog weinig tot geen andere risicofactoren voor artrose bekend. Maar de laatste jaren is uit onderzoek gebleken dat een tekort aan vitamine K misschien ook van invloed is (zie bijvoorbeeld hier en hier).

Rotterdamse onderzoekers wilden daarom nagaan of het gebruik van vitamine K-remmers een risicofactor is voor het ontwikkelen van artrose. Dit hebben ze gedaan door de gegevens te bestuderen van 3494 deelnemers aan een groot langdurig onderzoek (de “Rotterdam Studie”). Daarbij keken zij naar het verschil in vóórkomen van artrose tussen deelnemers die vitamine K-remmers gebruiken en een vergelijkbare groep die deze bloedverdunners niet gebruiken. Hieruit bleek dat artrose ruim 2 keer zo vaak voorkwam bij de vitamine K-remmer gebruikers. Het is belangrijk daarbij op te merken dat het vóórkomen van artrose niet werd bepaald aan de hand van klachten bij patiënten, maar aan de hand van röntgenfoto’s en eventuele gewrichtsprotheses. Het is daarom niet bekend in welke mate de verschillende deelnemers klachten hadden van artrose. De onderzoekers concluderen dat er meer onderzoek nodig is naar de rol die vitamine K speelt bij het ontwikkelen van artrose, maar dat hun resultaten toch al reden kunnen zijn om bij het voorschrijven van een bloedverdunner zo mogelijk een DOAC te verkiezen boven een vitamine K-remmer.

Is dit echt iets nieuws?

De resultaten van het onderzoek wijzen erop dat het gebruik van vitamine K-remmers een nieuwe mogelijke risicofactor is voor het ontwikkelen van artrose. Dat is een nieuwe bevinding, die in de toekomst onderdeel zou kunnen worden van het gesprek tussen arts en patiënt als ze een keuze maken welke bloedverdunner te gebruiken. Maar daarvoor zal verder onderzoek de resultaten eerst nog moeten bevestigen. Het voorschrijven van een vitamine K-remmer is gebaseerd op richtlijnen waarin op basis van verschillende onderzoeken alle voor- en nadelen tegen elkaar zijn afgewogen. De uitkomsten van één nieuw onderzoek zijn zelden zo invloedrijk dat die de richtlijnen direct veranderen.

Wat kunnen we hier nu concreet mee?

Het is belangrijk het mogelijke verhoogde risico op artrose door gebruik van vitamine K-remmers in het juiste perspectief te plaatsen. Zo zouden op basis van de cijfers uit het onderzoek grofweg 15 tot 20 mensen een vitamine K-remmer moeten gebruiken voordat 1 van hen (mogelijk) artrose ontwikkelt als gevolg van dit gebruik (number needed to harm). Bovendien zijn er grote groepen patiënten bij wie gebruik van een alternatieve bloedverdunner (zoals een DOAC) niet mogelijk is, terwijl behandeling met een bloedverdunner wel nodig is. Dit zijn patiënten die baat kunnen blijven hebben bij een vitamine K-remmer. Het mogelijke nadeel van een verhoogd risico op artrose betekent dan niet meteen dat dit zwaarder weegt dan het voordeel van de behandeling. Op basis van het onderzoek kan dus niet geconcludeerd worden dat patiënten die vitamine K-remmers gebruiken deze nu moeten stoppen, of dat artsen deze veelgebruikte bloedverdunner beter geheel niet meer kunnen voorschrijven aan patiënten die mogelijk vatbaar zijn voor artrose (zoals gesteld wordt in een persbericht van het Erasmus MC).
Anderzijds worden de relatief nieuwe DOAC’s wel steeds vaker voorgeschreven en zijn er vast en zeker patiënten die nu nog met vitamine K-remmers worden behandeld terwijl zij net zo goed (of misschien zelfs beter) een DOAC kunnen gebruiken. Mensen die een vitamine K-remmer gebruiken en twijfelen over het gebruik daarvan kunnen dit daarom – ook los van het Rotterdamse onderzoek – altijd bespreken met hun (huis)arts.

Tot slot vragen de onderzoekers zich af of het slikken van éxtra vitamine K artrose zou kunnen voorkómen. Dit is een nieuwe vraag die eerst nog moet worden onderzocht, voordat daar iets over geadviseerd kan worden. Bovendien is het uiteraard geen oplossing voor patiënten die vitamine K-remmers gebruiken, dat zou immers de werking van hun medicijnen tegengaan.