Berichten van Dokter Media

Dokter Media brengt nuance en duiding bij medisch nieuws.

“Wat is het effect van vasten bij reuma?” (*)

13 oktober 2019

* LET OP: de redactie van AVROTROS heeft ons laten weten dat het onderzoek dat in onderstaand review wordt besproken niet de bron is van de uitspraken van de Duitse arts. Volgens de redactie zou de arts zich baseren “op eigen patiënt-enquêtes. (…) Dit betreft geen wetenschappelijk onderzoek“. Voor de getallen die in het programma worden genoemd is in dat geval dus geheel geen wetenschappelijke bron beschikbaar. Omdat het door ons aangehaalde onderzoek wel door de Duitse arts is geschreven, heeft plaatsgevonden in dezelfde kliniek en over dezelfde vasten-methode gaat (en daarbij dus precies dezelfde succespercentages beschrijft als in het programma worden genoemd), laten wij de bespreking van het artikel ter informatie wel bij het review staan.

Vorige week stond het AVROTROS-programma Dokters van Morgen in het teken van de mogelijke gunstige gezondheidseffecten van vasten op verschillende ernstige aandoeningen zoals reuma en kanker. In het programma stelt een Duitse arts dat ‘tachtig procent van de patiënten klinisch succes heeft’. Deze uitspraken lijken echter ongenuanceerd en te berusten op onderzoek met veel kanttekeningen uitgevoerd in een instelling voor ‘integrale geneeskunde’.

Een review door de redactie
Link naar nieuwsbericht: klik hier
Link naar originele bron: klik hier


Wat is er op te maken uit de titel?

In het AVROTROS-programma Dokters van Morgen werd onlangs aandacht besteed aan de effecten van vasten op reuma en kanker. Op de website van het programma is te lezen dat “in Nederland veel artsen denken dat reuma echt alleen met medicatie behandeld kan worden”, maar dat dit in Duitsland “heel anders” is: “Vasten wordt daar ook als therapie ingezet”.
Voor het programma gaat de presentatrice langs bij een Duitse expert, die stelt dat “reumapatiënten heel snel een afname van de zwellingen van de gewrichten en van de pijn” zien. De werkzaamheid van vasten zou worden bevestigd in een “een wetenschappelijke kwaliteitscontrole” waarbij “van de 1500 patiënten per jaar er een klinisch succes is bij tachtig proces van de gevallen”.

Waar komt dit nieuwsbericht vandaan?

De uitspraken van de Duitse arts lijken te berusten op een onderzoek dat eerder dit jaar werd gepubliceerd. Voor dit onderzoek werden 1422 mensen gevolgd die gedurende 4 tot 21 dagen kwamen vasten in de Buchinger Wilhelmi Kliniek, een instelling voor “heilzaam vasten, integrale geneeskunde en inspiratie”. Bij alle deelnemers werd voor en na de vastenperiode bloed afgenomen. Daarnaast moesten alle deelnemers gedurende hun vastenperiode ‘onder supervisie’ meerdere vragenlijsten invullen.
De deelnemers moesten zelf invullen of zij ‘een ernstige ziekte’ hadden en gedurende de vastenperiode op een schaal van 0 tot 7 aangeven of zij vonden dat hun klachten verbeterden. Welke ziekten de deelnemers hadden wordt niet beschreven.
404 deelnemers gaven vooraf aan ‘een ernstige ziekte’ te hebben. Hiervan gaf 84,4 procent na de vastenperiode aan dat hun klachten ‘veel verbeterd’ waren.
De onderzoekers (waaronder de Duitse arts uit het programma) concluderen dat hun onderzoek “de veiligheid en gunstige effecten op gezondheid en welbevinden” van vasten bewijst.

Het is belangrijk de vele kanttekeningen bij het onderzoek te benadrukken:

  • Het is niet bekend welke ziekten de deelnemers hadden
  • De deelnemers hebben hun ervaren gezondheidseffecten zelf beschreven in een vragenlijst ‘onder supervisie’ van personeel van de kliniek
  • Het onderzoek is medegefinancierd door de kliniek
  • De vragenlijsten werden ingevuld gedurende de vastenperiode, het is niet bekend wat de langetermijneffecten van het vasten zijn

Op basis van dit onderzoek is daarom om vele redenen niet te concluderen dat ‘tachtig procent van de patiënten met reuma klinisch succes heeft’, zoals in het AVROTROS-programma wordt gesuggereerd.

Is dit echt iets nieuws?

Het is niet voor het eerst dat vasten als mogelijk ‘medicijn’ wordt beschreven. De geïnterviewde arts publiceerde eerder over vasten in verschillende andere tijdschriften. In een artikel uit 2013 in het tijdschrift ‘Onderzoek naar complementaire geneeskunde’ beweerde hij “dat er ruimschoots bewijs is dat vasten onder medische supervisie effectief is bij de behandeling van reumatische ziekten, chronische pijnsyndromen, hoge bloeddruk en metabool syndroom”. Deze stelling wordt nadrukkelijk niet ondersteund door onderzoeken uit de reguliere geneeskunde. Zo schrijft het Nederlandse Reumafonds dat van geen enkel dieet wetenschappelijk is bewezen dat het tegen reuma helpt, en “dat vasten klachten bij reuma tijdelijk zou verminderen (…) maar na het stoppen met vasten blijken de klachten terug te komen en soms zelfs erger te zijn geworden”. Het Voedingscentrum stelt dat niet is aan te geven of vasten op langere termijn gezondheidsrisico’s of gezondheidswinst oplevert. Nederlandse richtlijnen voor artsen schrijven ook geen specifiek dieet voor.

Over de mogelijke effecten van vasten bij patiënten met kanker die in hetzelfde AVROTROS-programma worden besproken, schreef de Volkskrant dit nuancerende bericht. De Nederlandse Vereniging voor Medische Oncologie (NVMO) heeft inmiddels (addendum 12-11-2019) in een reactie laten weten dat er wat hen betreft onvoldoende bewijs is om te stellen dat vasten de tumorgroei bij mensen beïnvloedt.

Wat kunnen we hier nu concreet mee?

In een recente aflevering van het AVROTROS-programma Dokters van Morgen wordt de suggestie gewekt dat vasten ‘een therapie’ is voor reuma. Een geïnterviewde Duitse expert stelt zelfs dat “tachtig procent van de patiënten klinisch succes heeft”. Deze stellingen lijken te berusten op onderzoek met vele kanttekeningen, met een achtergrond in integrale of complementaire (ook wel alternatieve) geneeskunde. Voor zulke positieve effecten van vasten op klachten bij reuma is in de reguliere geneeskunde geen bewijs. Patiënten met reuma die vragen hebben over hun dieet kunnen dit bespreken met hun huisarts of reumatoloog.

Nieuwsbrief

Over Dokter Media

Dokter Media is een platform ter nuancering en duiding van medisch nieuws.

Dokter Media is een initiatief van artsen Tijs Stehmann en Lester du Perron.

Betrouwbare website

Onze website is gecertificeerd door Health On the Net, dat staat voor betrouwbare informatie over gezondheid.