Berichten van Dokter Media

Dokter Media brengt nuance en duiding bij medisch nieuws.

“‘Veelbelovende resultaten’ bij nieuwe behandeling alvleesklierkanker”

22 november 2020

Vorige week verscheen op de website van de NOS een hoopgevend bericht over een nieuwe behandeling voor alvleesklierkanker. Het bericht vermeldde dat “na gemiddeld anderhalf jaar negen van de tien deelnemende patiënten nog vrij van tumoren en in goede gezondheid waren, terwijl de kanker zonder die behandeling meestal binnen deze periode terugkeert”. Het bericht komt voort uit onderzoek van professor Casper van Eijck van het Rotterdamse Erasmus MC. Het onderzoek moet echter nog worden gepubliceerd; de details van de behandeling en de precieze resultaten zijn dan ook nog geheel onduidelijk, al blijkt uit ons nazoeken al dat de behandeling alleen is onderzocht bij patiënten bij wie de kanker nog niet is uitgezaaid. De aanleiding van het nieuws lijkt bovendien voornamelijk dat het op 19 november ‘Wereld Alvleesklierkankerdag’ was.

Een review door: Lois Daamen, arts-onderzoeker op het gebied van alvleesklierkanker
Link naar nieuwsbericht: klik hier
Link naar originele bron: er is nog geen publicatie van het beschreven onderzoek


Wat suggereert de kop?

De kop van dit nieuwsbericht suggereert dat er een nieuwe, veelbelovende behandeling is ontwikkeld voor alvleesklierkanker: één van de meest dodelijke vormen van kanker. Om welke behandeling gaat het? Welke patiënten komen hiervoor in aanmerking? Wat wordt precies bedoeld met ‘veelbelovende resultaten’? En kan alvleesklierkanker met deze nieuwe behandeling worden genezen?

Waar komt dit nieuwsbericht vandaan?

De alvleesklier is een orgaan in de buik dat een rol speelt bij de spijsvertering en de regulatie van het suikergehalte in het bloed. In het orgaan kan kanker ontstaan. Alvleesklierkanker heeft doorgaans een slechte prognose: na 5 jaar zijn gemiddeld nog maar 5 van de 100 patiënten in leven.

Het nieuwsbericht beschrijft nu resultaten van een onderzoek dat is uitgevoerd onder leiding van professor Van Eijck, ‘alvleesklierkankerdokter’ in het Erasmus MC. Uit het bericht is op te maken dat het een onderzoek betreft naar een vorm van immunotherapie, namelijk dendritische celtherapie (wat ook weleens ‘vaccinatie tegen kanker’ wordt genoemd). Hierbij worden zogeheten dendritische cellen uit het bloed van patiënten met alvleesklierkanker verkregen. Buiten het lichaam worden bepaalde eiwitten op deze cellen aangebracht die ook op alvleesklierkankercellen aanwezig zijn. Vervolgens worden de dendritische cellen vermeerderd en weer toegediend aan de patiënt. In het bloed van de patiënt komen de cellen in aanraking met witte bloedcellen, die een belangrijk onderdeel van het immuunsysteem vormen. Door het in aanraking komen met de aangepaste dendritische cellen worden de witte bloedcellen geactiveerd. Op die manier kan het immuunsysteem worden aangezet de kankercellen aan te vallen, die dankzij de therapie bovendien sneller zouden worden herkend.

In het nieuwsbericht wordt niet beschreven welke patiënten zijn behandeld, maar uit informatie op een website over het onderzoek blijkt dat het gaat om patiënten die al een operatie voor alvleesklierkanker hebben ondergaan, soms nog gevolgd door behandeling met chemotherapie. Dat is een belangrijke nuance, want een operatie wordt alleen verricht als de kanker niet is uitgezaaid. Bij deze patiënten is de behandeling gericht op genezing – bij alle andere patiënten kan behandeling hooguit het leven enige tijd verlengen – maar een operatie is slechts mogelijk bij 15-20% van alle patiënten met alvleesklierkanker. Aanvullende behandeling met chemotherapie heeft als doel om de kans dat de kanker na een operatie terugkomt, te verkleinen. De dendritische celtherapie blijkt nu onderzocht als extra aanvullende behandeling, om de kans op terugkeer van de kanker nog kleiner te maken.

Het onderzoek dat wordt beschreven heeft daarom enkel betrekking op patiënten die geopereerd zijn en bij wie de kanker niet is uitgezaaid, en niet op álle patiënten met alvleesklierkanker. Bovendien is onduidelijk welke andere vormen van aanvullende behandeling de onderzochte patiënten precies hebben gehad. Zo wordt sinds een aantal jaren een effectievere chemotherapie voorgeschreven als aanvullende behandeling na een operatie, namelijk FOLFIRINOX chemotherapie, waardoor patiënten een iets betere prognose hebben dan patiënten die een andere aanvullende behandeling hebben gehad. Indien de patiënten in het onderzoek met deze chemotherapie zijn behandeld, zou dit ook een reden voor de ‘veelbelovende resultaten’ kunnen zijn. Daarnaast gelden voor experimentele onderzoeken als deze vaak strikte ‘inclusiecriteria’: dit betekent dat alleen nauwkeurig geselecteerde patiënten kunnen deelnemen. Vaak hebben deze patiënten op voorhand al een betere prognose dan patiënten die niet kunnen deelnemen, bijvoorbeeld omdat zij in een relatief goede gezondheidstoestand verkeren. Ook dat zou een rol kunnen spelen bij de uitkomsten van het onderzoek. De resultaten die worden beschreven zijn zodoende zeker niet van toepassing op alle patiënten met alvleesklierkanker, wat met dit nieuwsbericht wel wordt gesuggereerd.

Ten slotte – en misschien wel de allerbelangrijkste kanttekening – is het originele onderzoek nog niet gepubliceerd en kan dit dus ook niet door andere onafhankelijke artsen en onderzoekers worden beoordeeld. Dat maakt de uitspraken van de professor – en de berichtgeving daarvan – erg voorbarig. De reden dat het nieuws toch al naar buiten wordt gebracht, lijkt de datum van verschijning (19 november): ‘Wereld Alvleesklierkankerdag’.

Is dit echt iets nieuws?

Dendritische celtherapie is inderdaad een nieuwe vorm van behandeling voor patiënten met alvleesklierkanker, die de prognose van deze patiënten mogelijk zou kunnen verbeteren. Tot op heden zijn echter alleen onderzoeken uitgevoerd onder zeer kleine groepen patiënten, waarmee uitsluitend de veiligheid van de behandeling kon worden aangetoond. Grotere onderzoeken om iets te kunnen zeggen over de effectiviteit van de behandeling zijn nog niet verricht en in het onderzoek dat wordt besproken in het nieuwsbericht zijn eveneens maar tien patiënten behandeld. Dat is veel te weinig om iets over de effectiviteit van een nieuwe behandeling te kunnen zeggen. De daadwerkelijke effectiviteit en toegevoegde waarde van nieuwe behandelingen kan pas worden bewezen in grootschalig onderzoek, waarbij geschikte patiënten op basis van loting een nieuwe behandeling krijgen toegewezen (zogeheten gerandomiseerde trials). Uit een nieuwsbericht van RTL Nieuws blijkt dat “toepassing bij een grotere groep patiënten op goedkeuring wacht”.

Wat kunnen we hier nu concreet mee?

Over de effectiviteit van dendritische celtherapie is helaas nog niks concreets te zeggen; het beschreven onderzoek is nog niet gepubliceerd en verder onderzoek onder een grotere groep patiënten moet worden afgewacht. Het is dan ook van groot belang dat het nieuwsbericht in perspectief wordt geplaatst. Als deze behandeling uiteindelijk inderdaad effectief blijkt te zijn, zou dat een belangrijke vooruitgang zijn voor de behandeling van patiënten met niet-uitgezaaide alvleesklierkanker. Het kan echter zomaar nog jaren duren voordat daar iets over kan worden gezegd en de behandeling ook daadwerkelijk in de dagelijkse praktijk kan worden toegepast. Het presenteren van ‘veelbelovende resultaten’ voor alle patiënten met alvleesklierkanker is in dit stadium daarom helaas erg voorbarig.

Nieuwsbrief

Over Dokter Media

Dokter Media is een platform ter nuancering en duiding van medisch nieuws.

Dokter Media is een initiatief van artsen Tijs Stehmann en Lester du Perron.

Betrouwbare website

Onze website is gecertificeerd door Health On the Net, dat staat voor betrouwbare informatie over gezondheid.