Berichten van Dokter Media

Dokter Media brengt nuance en duiding bij medisch nieuws.

“Simpel hersenonderzoek voorspelt beter juiste antidepressivum dan de psychiater”

05 februari 2021

Uit een nieuwsbericht in Algemeen Dagblad is op te maken dat mensen die antidepressiva gaan gebruiken voortaan beter eerst een hersenfilmpje kunnen laten maken. Ook een persbericht van Amsterdam UMC stelt dat “hersenactiviteit het effect van antidepressiva voorspelt”, waardoor zelfs “het aantal personen bij wie de klachten verdwijnen bijna verdubbelt”. Het onderzoek waar de berichten zich op baseren kent echter verschillende beperkingen, wat die stellige conclusies veel te voorbarig maakt. De onderzoekers schrijven dat zelf ook: hun onderzoek is een eerste opzet, maar vervolgonderzoek moet uitwijzen of een hersenfilmpje inderdaad kan ‘voorspellen’ welk antidepressivum het meest geschikt is voor de patiënt.

Een review door: de redactie
Link naar nieuwsbericht: klik hier
Link naar originele bron: klik hier


Wat suggereert de kop?

Psychiaters zouden voortaan een simpel hersenonderzoek kunnen inzetten bij hun patiënten om beter te bepalen welk antidepressivum ze moeten voorschrijven. Er zijn veel mensen die antidepressiva gebruiken of gaan gebruiken: moeten zij nu allemaal eerste een hersenfilmpje laten maken? En heb je dan inderdaad twee keer zo veel kans om helemaal van je klachten af te komen?

Waar komt dit nieuwsbericht vandaan?

Patiënten met een depressie kunnen soms worden behandeld met antidepressiva. Er zijn verschillende soorten antidepressiva, en welk antidepressivum de patiënt krijgt voorgeschreven wordt gebaseerd op factoren zoals patiëntkenmerken en bijwerkingen van het medicijn. De overwegingen daarbij staan beschreven in richtlijnen, zoals deze en deze, waarmee arts en patiënt samen kunnen bepalen welk medicijn het meest geschikt lijkt. Dat blijkt echter vaak een kwestie van proberen: na een aantal weken tot maanden beoordelen arts en patiënt het effect, waarbij regelmatig blijkt dat een ander antidepressivum misschien meer geschikt is. Zo kan het gebeuren dat een patiënt verschillende antidepressiva moet gebruiken voordat het meest geschikte medicijn is gevonden.

Een team van grotendeels Nederlandse onderzoekers wilde nu bekijken of een hersenfilmpje (EEG) bij een patiënt met een depressie zou kunnen helpen voorspellen welk antidepressivum het meest geschikt is voor de behandeling. Dat vermoedden zij op basis van al eerder uitgevoerd onderzoek (zie bijvoorbeeld hier en hier), maar was nog niet eerder in de praktijk toegepast. Zij schrijven duidelijk dat hun onderzoek bedoeld is om een eerste idee uit te werken (een ‘haalbaarheids onderzoek’) en dat bij een positief resultaat vervolgonderzoek hun bevindingen zal moeten bevestigen.

Het onderzoek werd uitgevoerd bij bijna 200 patiënten met een ernstige depressie die onder behandeling waren bij een polikliniek psychiatrie in Leeuwarden. Deze patiënten moesten met antidepressiva willen beginnen, of het antidepressivum dat ze al slikten willen veranderen. De onderzoekers selecteerden eerst een groep patiënten bij wie de gebruikelijke richtlijn werd gevolgd. Daarna selecteerden zij een groep waarbij arts en patiënt de uitkomst van een EEG gebruikten bij de bepaling welk antidepressivum werd voorgeschreven (deze verdeling in groepen gebeurde dus niet op basis van toeval, zoals bij gerandomiseerd onderzoek). Na 8 weken werd bij alle patiënten bekeken in hoeverre de depressieve klachten waren afgenomen.
Slechts twee derde van alle patiënten deed volledig mee aan het onderzoek, waardoor de resultaten van 122 patiënten zijn gebruikt. Daaruit bleek dat 8 weken na het begin van de behandeling bij 29% van de patiënten bij wie het EEG was gebruikt de klachten grotendeels waren verdwenen, in vergelijking met 17% van de patiënten die een antidepressivum kregen op basis van de bestaande richtlijn. Die stijging van 17% naar 29% is wat het Amsterdamse persbericht bedoelt met dat “het aantal personen bij wie de klachten verdwijnen bijna verdubbelt”. Het is echter belangrijk om daar een paar kanttekeningen bij te plaatsen:
– Patiënten werden niet op basis van toeval over de twee groepen verdeeld.
– Arts en patiënt wisten allebei of de voorgeschreven behandeling was gebaseerd op het EEG of niet. Daardoor kunnen patiënten een placebo-effect hebben gemerkt: het gevoel dat hun behandeling zo goed werkt omdat ze dat verwachten van de nieuwe manier van behandelen.
– 8 weken behandeling met antidepressiva is vrij kort, het is nog niet bekend of de patiënten ook op langere termijn beter af zijn.
– Het onderzoek is uitgevoerd bij een relatief kleine, specifieke patiëntengroep. De resultaten zijn daarom niet van toepassing op alle patiënten met een depressie.

Is dit echt iets nieuws?

Al 20 jaar terug werd beschreven dat resultaten van een EEG verband kunnen hebben met het effect van voorgeschreven antidepressiva. En 10 jaar terug werd al verkondigd dat “een EEG de juiste behandeling bij depressie en ADHD voorspelt”. Sindsdien zijn daar verschillende verdere onderzoeken naar uitgevoerd, maar het huidige onderzoek zou pas het eerste zijn dat de resultaten van een EEG ook echt in de praktijk laat meewegen bij de keuze voor een antidepressivum. Mocht na vervolgonderzoek blijken dat een EEG vast onderdeel gaat worden van onderzoek en behandeling bij patiënten met een depressie, dan is dat zeker iets nieuws.

Wat kunnen we hier nu concreet mee?

Het persbericht en nieuwsbericht trekken helaas voorbarige conclusies: vanwege de verschillende kanttekeningen bij het onderzoek kan nog niet met zekerheid worden gesteld dat een EEG “beter kan voorspellen dan de psychiater” welk antidepressivum geschikt is voor de patiënt. De onderzoekers beschrijven in hun artikel aan welke voorwaarden vervolgonderzoek moet voldoen om dat wél te kunnen bewijzen. Daarbij zal in ieder geval belangrijk zijn dat de groepen worden bepaald door randomisatie, dat patiënten niet op voorhand weten of hun behandeling is gebaseerd op een EEG, en dat zij langer dan 8 weken worden gevolgd.
De “verdubbeling” van 17% naar 29% betekent overigens concreet dat 8 patiënten op basis van het EEG moeten worden behandeld om niet 1 maar 2 patiënten klachtenvrij te krijgen. Dat zou alsnog een enorme stap vooruit zijn; laten we hopen dat vervolgonderzoek die suggestie bevestigt.

Nieuwsbrief

Over Dokter Media

Dokter Media is een platform ter nuancering en duiding van medisch nieuws.

Dokter Media is een initiatief van artsen Tijs Stehmann en Lester du Perron.

Betrouwbare website

Onze website is gecertificeerd door Health On the Net, dat staat voor betrouwbare informatie over gezondheid.