Kan voorspeld worden welke kinderen met autisme baat hebben bij medicatie?

Enige tijd terug verschenen bij Nieuwsuur en de NOS berichten over een nieuwe behandeling voor kinderen met autisme. Daarin stond onder meer het volgende: “Wetenschappers in het Amsterdam UMC kunnen voorspellen welk kind met autisme baat heeft bij medicatie.” Echter, het onderzoek heeft hooguit laten zien dat het effect van één onderzocht medicijn, slechts bij een klein deel van de patiënten, misschien al vooraf kon worden ingeschat. Of dat “voorspellen” echt bij álle patiënten met autisme mogelijk is, moet nog uit verder onderzoek blijken. Voor de dagelijkse praktijk verandert er daarom voorlopig nog niets.

Een review door: Nienke Wieringa, arts (ANIOS) kindergeneeskunde, Deventer Ziekenhuis
Link naar nieuwsbericht: klik hier
Link naar originele bron: klik hier

Wat suggereert de kop?

De titel van de berichten suggereert dat er “een nieuwe behandeling” is voor kinderen met autisme. Het gaat hier echter niet om een nieuwe behandeling, maar om gebruik van een hersenfilmpje (een EEG). Dat is een onderzoek waarmee bij patiënten met autisme kan worden gekeken naar de prikkelverwerking in de hersenen. Volgens de berichten zou nu bij kinderen met autisme aan de hand van zo’n hersenfilmpje voorspeld kunnen worden of zij baat zullen hebben bij behandeling met medicatie.
Dit roept een aantal vragen op. Kan dit bij alle patiënten met autisme gebruikt worden? Bij welke medicijnen werkt dit? En wat betekent dit voor patiënten met autisme die al medicatie gebruiken?

Waar komt dit nieuwsbericht vandaan?

Autisme, of autisme spectrum stoornis, wordt veroorzaakt door een andere verwerking van informatie in de hersenen. Hierdoor kunnen kinderen sociale en communicatieve beperkingen hebben, moeite hebben met het verwerken van prikkels en zich erg vasthouden aan vaste patronen. Men vermoedt dat autisme verschillende oorzaken heeft, waarover nog veel onbekend is. Autisme is niet te genezen, maar er is wel behandeling mogelijk. Behandeling bestaat meestal uit gedragstherapie, soms kunnen patiënten ook medicatie krijgen. Momenteel is deze medicatie vooral gericht op de symptomen van autisme en niet op een mogelijke oorzaak ervan.

Onderzoekers kijken daarom al enkele jaren naar de behandeling van een van de mogelijke oorzaken van autisme, namelijk een te hoog chloorgehalte in de hersenen. Uit verschillende onderzoeken is inmiddels gebleken dat het medicijn bumetanide, een plasmedicijn dat voor een lager chloorgehalte zorgt, effect zou kunnen hebben.

Ook de onderzoekers van het Amsterdam UMC hebben gekeken naar het effect van bumetanide. Zij voerden enkele jaren terug al een onderzoek uit met 92 kinderen met autisme. Uit dat onderzoek bleek dat behandeling met bumetanide over het algemeen geen effect had, maar dat er misschien een kleine groep patiënten bestaat die er toch baat bij kunnen hebben.

De onderzoekers hebben daarom alle onderzoeksgegevens nog eens bekeken, om te zien of misschien al vooraf kon worden bepaald welke kinderen wel of geen baat zouden hebben bij behandeling met bumetanide. Ze keken daarvoor naar de hersenfilmpjes die bij 82 van de 92 kinderen waren gemaakt. Daaruit bleek dat gebruik van bumetanide zichtbaar is op een hersenfilmpje.
Vervolgens werd bekeken of verandering op het hersenfilmpje ook verband hield met verbetering van symptomen van autisme bij de patiënt. Dat bleek alleen het geval bij een kleine groep van slechts 8 van de 42 patiënten (met een verbetering van de RBS-R score met 7 of meer punten).

Tot slot hebben de onderzoekers bekeken of het effect van bumetanide te voorspellen was aan de hand van de hersenfilmpjes. Daar gebruikten zij machine learning voor, een technologie die een computer leert hoe taken moeten worden uitgevoerd aan de hand van (vaak grote hoeveelheden) gegevens –  in dit geval het beoordelen van hersenfilmpjes. Hieruit bleek dat de computer, aan de hand van verschillende patiëntgegevens en het hersenfilmpje, met redelijke zekerheid kon voorspellen welk kind wel of geen baat zou hebben bij behandeling met bumetanide.
Maar het is belangrijk daarbij te benadrukken dat de onderzoekers dit pas na afloop hebben onderzocht, door terug te kijken naar eerder opgenomen hersenfilmpjes. Ze hebben dus nog niet daadwerkelijk in de praktijk kinderen eerst een hersenfilmpje laten ondergaan en daarna beslist of ze wel of geen bumetanide zouden krijgen. Dat is een groot verschil, waardoor in verder onderzoek nog bewezen moet worden of het effect van behandeling met bumetanide inderdaad te voorspellen is.

Is dit echt iets nieuws?

Er wordt dus al langer onderzoek gedaan naar het effect van bumetanide bij kinderen met autisme, maar het medicijn wordt om verschillende redenen nog niet toegepast in de dagelijkse praktijk. Zo blijkt het bij lang niet alle kinderen te werken en heeft het medicijn ook bijwerkingen. Het is wel nieuw dat een hersenfilmpje misschien kan worden gebruikt om al vooraf te bepalen welk kind wel of geen baat zal hebben bij de behandeling. Maar daar is dus eerst nog verder onderzoek voor nodig.

Wat kunnen we hier nu concreet mee?

De onderzoekers hopen dat gebruik van hersenfilmpjes en machine learning verder is te ontwikkelen en ook bij andere medicijnen en ziektebeelden is toe te passen. Het zou ook zeker een belangrijke ontwikkeling zijn als straks vooraf is te bepalen welk kind wel of geen baat zal hebben bij een bepaalde behandeling. Maar zover is het dus nog niet. Verder onderzoek is nodig waarbij kinderen eerst een hersenfilmpje krijgen en vervolgens besloten wordt of ze wel of geen medicatie krijgen, om te zien of de voorspellende methode inderdaad werkt. Het zal daarom nog even duren voordat duidelijk wordt of deze “nieuwe behandeling” voor kinderen met autisme zal worden toegepast in de dagelijkse praktijk.