Berichten van Dokter Media

Dokter Media brengt nuance en duiding bij medisch nieuws.

“Darmoperatie uit voorzorg lijkt vaak overbodig”

25 februari 2018

Een paar dagen geleden verscheen op NU.nl een nieuwsbericht over onderzoek naar darmoperaties: door gebruik te maken van “een nieuwe rekenmethode” zouden er bij patiënten met “darmkanker in een vroeg stadium” minder operaties nodig zijn. Het bericht baseert zich op onderzoek door dertien Nederlandse ziekenhuizen.

Review door: redactie
Link naar nieuwsbericht: klik hier
Link naar originele bron: klik hier


Wat is er op te maken uit de titel?

Een “darmoperatie uit voorzorg” zou vaak overbodig blijken te zijn. Volgens de inleiding van het nieuwsbericht zou onderzoek door dertien Nederlandse ziekenhuizen uitwijzen dat “de helft van een bepaald type darmkankeroperatie niet meer nodig zal zijn”.
Om wat voor operaties gaat het hier precies? En voor welke patiënten geldt dat zij die operatie misschien niet meer hoeven te ondergaan?

Waar komt dit nieuwsbericht vandaan?

Darmtumoren die zich nog in een ‘vroeg stadium’ bevinden worden ook wel ‘T1-tumoren’ genoemd. Sinds het bevolkingsonderzoek darmkanker actief is, worden steeds meer T1-tumoren gevonden. Deze T1-tumoren zitten soms in de darmwand, maar hangen soms ook aan een soort ‘steeltje’ in de darm. Zulke ‘gesteelde T1-tumoren’ kunnen verwijderd worden tijdens een kijkonderzoek (ook wel ‘endoscopie’, dit is iets anders dan een operatie). In sommige gevallen blijkt de T1-tumor echter al uitgezaaid naar de lymfeklieren. In dat geval is de behandeling met endoscopie niet voldoende en moet er wel een operatie volgen.
Het is echter niet eenvoudig om in te schatten welke gesteelde T1-tumoren wel of niet zijn uitgezaaid naar de lymfeklieren. Daarom worden veel patiënten met een gesteelde T1-tumor “uit voorzorg” geopereerd. Nederlandse onderzoekers van de zogeheten “T1-darmkanker werkgroep” wilden daarom uitzoeken of deze kans op uitzaaiingen beter te voorspellen is. In dat geval zou patiënten met een kleine kans op die uitzaaiingen, de ‘operatie uit voorzorg’ wellicht bespaard kunnen blijven.

Voor het onderzoek werden gegevens bekeken van alle patiënten die in Nederland tussen 2000 en 2014 een T1-darmtumor bleken te hebben. De onderzoekers vonden daarbij 708 patiënten met een gesteelde T1-tumor, die waren behandeld met endoscopie en/of een operatie. Bij al deze patiënten gingen zij na of er uitzaaiingen bleken te zijn. De onderzoekers vonden 37 patiënten met uitzaaiingen – waarbij dus een operatie nodig was – en vergeleken de weefselkenmerken van de verwijderde tumor van die patiënten met die van 111 patiënten zonder uitzaaiingen.
Vervolgens maakten de onderzoekers met behulp van statistiek een formule om aan de hand van 5 verschillende weefselkenmerken de kans op uitzaaiingen (en daarmee de noodzaak voor een operatie) te voorspellen. Zij pasten deze formule daarna ‘terugkijkend’ toe op de 708 patiënten met een gesteelde T1-tumor, om te zien of hun formule had kunnen bepalen welke patiënten wel of geen operatie nodig hadden gehad. De onderzoekers vergeleken de uitkomsten van hun formule met die van twee reeds bestaande formules. Met gebruik van de nieuwe formule zouden slechts 33% van de patiënten een operatie hebben gekregen, ten opzichte van 57% of 66% met de bestaande formules. Dit verschil van 33% en 66% is wat NU.nl bedoelt met “dat de helft van een bepaald type darmkankeroperaties niet meer nodig zal zijn”.
Het aantal patiënten dat met gebruik van de nieuwe formule ten onrechte géén operatie zou krijgen (deze patiënten zouden achteraf toch uitzaaiingen blijken te hebben) was voor alle formules vergelijkbaar (1.3%).
De onderzoekers stellen dat hun formule “de mogelijkheid heeft om het aantal onnodige verwijzingen voor een operatie drastisch te verlagen, tegen een vergelijkbare kans op het missen van uitzaaiingen”.

Het is belangrijk om je te realiseren dat de formule van de onderzoekers nog niet echt in de praktijk is getest: zij hebben de mogelijke werkzaamheid terugkijkend bepaald bij patiënten waarvan al bekend was of zij wel of geen uitzaaiingen hadden. Om te bepalen of de formule echt bruikbaar is, zal deze moeten worden onderzocht bij nieuwe patiënten met een gesteelde T1-tumor waarvan nog niet bekend is of zij uitzaaiingen hebben.

Is dit echt iets nieuws?

Om voorafgaand aan een operatie te voorspellen of deze daadwerkelijk nodig is, wordt vaker onderzoek gedaan om te kijken welke informatie nuttig is bij zo’n voorspelling. Hiervoor wordt vaak een statistische techniek gebruikt (regressie-analyse), waarmee vervolgens een formule kan worden opgesteld. Dit is wat de huidige onderzoekers ook hebben gedaan, en is dus op zich niet nieuw (maar ook niet fout).
Ook vermelden de onderzoekers dat een dergelijke formule voor gesteelde-T1 tumoren eerder is opgesteld. Deze eerdere formules resulteren echter in een groot aantal patiënten dat onnodig een ‘operatie uit voorzorg’ ondergaat. De formule van het huidige onderzoek gebruikt meer verschillende weefselkenmerken en zou dus door een betere voorspelling kunnen leiden tot minder onnodige operaties.

Om daadwerkelijk uitspraken te kunnen doen over hoe goed de nieuwe formule kan voorspellen zal deze dus wel – zoals ook de onderzoekers in hun artikel schrijven – nog getest moeten worden bij een andere groep patiënten met gesteelde-T1 tumoren, waarvan het verdere verloop nog niet bekend is.

Wat kunnen we hier nu concreet mee?

NU.nl meldt dat darmoperaties uit voorzorg vaak overbodig lijken te zijn. Dit bericht is gebaseerd op Nederlands onderzoek naar een formule om te voorspellen welke patiënten met een bepaald type ‘vroeg stadium’ darmtumoren na een kijkonderzoek ook nog een aanvullende operatie nodig hebben. De onderzochte formule bleek – terugkijkend toegepast – te kunnen leiden tot minder onnodige operaties.
De voorspellende waarde in de praktijk moet echter nog worden onderzocht. De uitspraak “darmoperatie uit voorzorg lijkt vaak overbodig” is daarmee nog wat voorbarig.

Nieuwsbrief

Over Dokter Media

Dokter Media is een platform ter nuancering en duiding van medisch nieuws.

Dokter Media is een initiatief van artsen Tijs Stehmann en Lester du Perron.

Betrouwbare website

Onze website is gecertificeerd door Health On the Net, dat staat voor betrouwbare informatie over gezondheid.