Berichten van Dokter Media

Dokter Media brengt nuance en duiding bij medisch nieuws.

dr. Media: Maakt de pil depressief?

11 december 2021

Onze rubriek dr. Media geeft promovendi een podium waar zij hun promotieonderzoek met een breed, ook niet-medisch publiek kunnen delen. De naam dr. Media (“doctor Media”) komt van de titel doctor – afgekort dr. – die een onderzoeker behaalt na een succesvolle promotie.
Dit promotie-review is geschreven door dr. A.E. de Wit, arts-onderzoeker bij de afdeling Psychiatrie van de Rijksuniversiteit Groningen.

Op 22 september 2021 promoveerde onze redacteur Anouk de Wit cum laude aan de Rijksuniversiteit Groningen, op onderzoek naar onder andere de relatie tussen de anticonceptiepil en depressie. In de media was er de afgelopen jaren veel belangstelling voor haar onderzoek. In dit promotie-review worden de belangrijkste bevindingen van het onderzoek beschreven, gevolgd door een uitleg wat dit nu voor de dagelijkse praktijk betekent. Want, “maakt de pil je depressief”?


Wat was de aanleiding voor het onderzoek?

Depressieve klachten komen veel voor, vaak veroorzaakt door een combinatie van persoonlijke eigenschappen, stressvolle gebeurtenissen en biologische (lichamelijke) factoren. Een mogelijk belangrijke biologische factor is de invloed van geslachtshormonen. Deze hormonen spelen namelijk een rol bij processen in de hersenen die van invloed zijn op je stemming. Geslachtshormonen komen van nature bij ieder mens voor, maar ze zitten bijvoorbeeld ook in de anticonceptiepil. Het idee dat pilgebruik depressieve klachten kan veroorzaken, is daarom niet gek. Toch mist in de berichtgeving daarover vaak nuance. Het is namelijk onbekend hoe vaak deze klachten optreden en bij wie, en of pilgebruik deze klachten ook daadwerkelijk veroorzaakt. Genoeg reden voor wetenschappelijk onderzoek

Hoe is het onderzoek uitgevoerd?

Eerst is onderzocht of depressieve klachten inderdaad vaker voorkomen bij pilgebruiksters dan bij niet-pilgebruiksters. Hiervoor zijn de gegevens onderzocht van 1.010 vrouwen die negen jaar waren gevolgd tussen hun 16e en 25e levensjaar. Daarna werd onderzocht of vrouwen die tijdens de puberteit de pil gebruiken, later in het leven vaker een depressie krijgen dan vrouwen die dat niet doen.

In een volgend onderzoek zijn de resultaten van eerder uitgevoerde, gerandomiseerde gecontroleerde onderzoeken geanalyseerd. Dit onderzoek bevatte de gegevens van 12 verschillende onderzoeken waaraan 5.833 vrouwen met een gemiddelde leeftijd van 27 jaar deelnamen. Door de gegevens van deze onderzoeken te vergelijken konden de effecten van acht verschillende soorten anticonceptiepillen op depressieve klachten worden vastgesteld.

In het laatste onderzoek werd onderzocht of er ook vrouwen zijn die juist minder klachten hebben door pilgebruik. Bijvoorbeeld vrouwen met het premenstrueel syndroom (PMS), wat bij ongeveer 12% van de vrouwen in de vruchtbare leeftijd voorkomt. Bij PMS ervaren vrouwen lichamelijke en/of emotionele klachten (zoals depressieve klachten of prikkelbaarheid) in de week voor de menstruatie. Waarschijnlijk worden de klachten bij deze vrouwen veroorzaakt door een hogere gevoeligheid voor natuurlijke hormoonschommelingen. Pilgebruik vermindert deze natuurlijke schommelingen, en daarmee mogelijk ook de (depressieve) klachten. Via dezelfde aanpak als in het vorige onderzoek is daarom onderzocht of pilgebruik de depressieve klachten van deze vrouwen inderdaad kan verminderen. In dit onderzoek werden de gegevens van 1.205 vrouwen met een gemiddelde leeftijd van 32 jaar beoordeeld.

Wat zijn de resultaten?

Zestienjarigen die de pil gebruikten hadden ongeveer 20% meer depressieve klachten dan leeftijdsgenoten die dat niet deden. Dit verschil in klachten verdween toen deze vrouwen ouder werden. Op 19-, 22- en 25-jarige leeftijd hadden wel en niet-pilgebruiksters evenveel depressieve klachten. De resultaten van dit onderzoek bespraken we eerder al in een podcast en een review voor Dokter Media. Ook bleek dat vrouwen die tijdens de puberteit de pil gebruikten, in de jaren daarna vaker een depressie kregen dan vrouwen die geen pil gebruikten.

Met deze onderzoeken konden we nog niet bepalen of pilgebruik ook de óórzaak is van depressieve klachten. Er waren namelijk grote verschillen tussen wel- en niet-pilgebruiksters die ook zouden kunnen verklaren waarom pilgebruiksters meer depressieve klachten ervaren dan niet-gebruiksters. Zo waren gebruiksters van de pil vaker seksueel actief, hadden zij gemiddeld een lagere sociaaleconomische status en hadden ze vaker menstruatiepijn dan niet-pilgebruiksters. Al deze factoren kunnen een belangrijke rol spelen bij het ontstaan van depressieve klachten.

Om een eventueel oorzakelijk verband vast te stellen, werden de eerder uitgevoerde gerandomiseerde gecontroleerde onderzoeken geanalyseerd. Daaruit bleek dat geen van de onderzochte anticonceptiepillen depressieve klachten deed toenemen. De kwaliteit van deze onderzoeken liet echter om verschillende redenen te wensen over. Daardoor blijft onduidelijk of gebruik van de anticonceptiepil van directe invloed is op het ontstaan van depressieve klachten.

Wat betekent dit voor de dagelijkse praktijk?

Er is met dit promotieonderzoek geen wetenschappelijk bewijs gevonden dat pilgebruik depressieve klachten veroorzaakt. Het is echter wel duidelijk dat pilgebruik en depressieve klachten op enige manier met elkaar verbonden zijn. Het blijft daarom belangrijk dat vrouwen die na het starten van pilgebruik meer depressieve klachten ervaren, dit met hun arts bespreken. Samen kunnen zij de voor- nadelen van pilgebruik bespreken, en bepalen of bijvoorbeeld een ander vorm van anticonceptie gewenst is.

Bij vrouwen met PMS lijkt pilgebruik depressieve klachten niet te verminderen. Voor deze specifieke klachten zullen daarom bij deze vrouwen andere behandelopties overwogen moeten worden, zoals leefstijladviezen, psychologische hulp of een antidepressivum. Desalniettemin kan pilgebruik wel helpen om andere PMS-klachten te verminderen.

Hoe gaat het nu verder?

Om de vraag te beantwoorden of pilgebruik depressieve klachten kan veróórzaken, is meer onderzoek nodig. Dergelijk onderzoek moet zich met name richten op de vraag welke vrouwen depressieve klachten kunnen ontwikkelen bij pilgebruik en bij wie zulke klachten misschien juist verbeteren. Zo kan hopelijk op voorhand worden voorspeld of een vrouw baat kan hebben bij pilgebruik of juist beter een andere anticonceptiemethode kan overwegen.

Doe jij ook promotieonderzoek en wil je jouw resultaten tijdig en genuanceerd delen met een breed publiek? Neem dan contact met ons op!

Nieuwsbrief

Over Dokter Media

Dokter Media is een platform ter nuancering en duiding van medisch nieuws.

Dokter Media is een initiatief van artsen Tijs Stehmann en Lester du Perron.

Betrouwbare website

Onze website is gecertificeerd door Health On the Net, dat staat voor betrouwbare informatie over gezondheid.