Sommige tests voor ziekte van Lyme blijken erg onbetrouwbaar

Op websites van De Limburger, het Reformatorisch Dagblad, Radar en het ANP stonden onlangs nieuwsberichten over de ziekte van Lyme. Nieuwe, zogeheten cellulaire tests voor Lymeziekte zouden niet blijken te werken. De berichten verwezen naar een recente wetenschappelijke publicatie van onze hand. Hier willen we als co-auteurs van dat artikel graag context en uitleg geven bij deze berichten.

Een review door: Freek van de Schoor, arts en onderzoeker interne geneeskunde Radboudumc & Ewoud Baarsma, arts en onderzoeker interne geneeskunde Amsterdam UMC.
Link naar nieuwsbericht: klik hier
Link naar originele bron: klik hier

Wat suggereert de kop?

De berichten suggereren met koppen als ‘Onderzoek: nieuwe tests voor lymeziekte zijn onbetrouwbaar’ dat alle nieuwe tests voor Lymeziekte onbetrouwbaar zijn. Maar, over welke nieuwe tests gaat dit precies en zijn echt alle nieuwe tests voor Lymeziekte onbetrouwbaar?

Waar komt dit nieuwsbericht vandaan?

Het is niet altijd gemakkelijk om met een bloedtest te bepalen of iemand de ziekte van Lyme heeft. De huidige standaard ‘antistoftests’ hebben hun beperkingen. Zo komen er tot wel 50% fout-negatieve testuitslagen voor in het eerste begin van de infectie. Dit betekent dat het testresultaat (nog) negatief is, maar de patiënt wél besmet is met de Borrelia bacterie. Het wordt daarom niet aangeraden om bloedonderzoek te doen bij een verdenking op vroege Lymeziekte (een erythema migrans), maar in plaats daarvan direct te behandelen met antibiotica.

Sommige artsen, wetenschappers en patiënten denken dat nieuwe, zogenaamde cellulaire tests deze nadelen niet hebben. Deze cellulaire tests zouden Lymeziekte vroeger kunnen opsporen, zodat artsen vlak na het begin van de infectie kunnen vaststellen wie er Lymeziekte heeft. Hiermee zouden we sneller op het spoor van de goede diagnose komen bij patiënten met de ziekte van Lyme en anderzijds ook onnodig antibioticagebruik kunnen verminderen bij mensen die geen Lymeziekte blijken te hebben.

Deze cellulaire tests zijn alleen nooit door onafhankelijke onderzoekers in een grondige studie onderzocht. Hierdoor weten we niets over de gevoeligheid (krijgen patiënten met de ziekte van Lyme inderdaad een positieve test?) en de betrouwbaarheid (krijgen gezonde personen inderdaad een negatieve test?). Onze studie onderzocht de gevoeligheid en betrouwbaarheid van een aantal cellulaire tests.

Wij hebben een onderzoek gedaan met drie groepen mensen: personen met een bevestigde Lymeziekte-diagnose, gezonde controlepersonen en controlepersonen met een ziekte die Lyme-tests kan ‘verwarren’. Omdat we zeker moesten zijn dat de patiënten écht Lymeziekte hadden, hebben we strikte criteria gebruikt en hebben we de diagnose laten vaststellen door een arts (meestal de eigen huisarts). Op die manier hebben we 271 mensen met de ziekte van Lyme in de studie geïncludeerd. Daarnaast deden als controlegroep 228 mensen uit heel Nederland mee, van wie we hadden vastgesteld dat ze geen (klachten van) Lymeziekte hadden. Tot slot deden er nog controlepersonen mee met ziektes als syfilis, reuma en de ziekte van Weil, omdat deze ziektes kunnen leiden tot fout-positieve uitslagen bij Lymetests. Al deze mensen hebben hun bloed afgestaan zodat wij hierop de cellulaire tests en serologie konden uitvoeren.

De ziekte van Lyme aantonen lukte de cellulaire tests maar in 11.7-54.3% van de gevallen. Zoals we hadden verwacht, was de antistoftest hier ook niet goed in: 28.1-50% van de patiënten met door een arts vastgestelde vroege Lymeziekte had een positieve antistoftest. Bij de gezonde controlepersonen was er echter een duidelijk verschil te zien tussen de cellulaire tests en de antistoftests. Slechts 31.1 tot 81.9% van de controlepersonen kreeg de juiste cellulaire testuitslag. Er werden dus in 18.1 tot 68.9% van de gevallen gezonde personen onterecht aangewezen als Lymeziekte patiënt. Tot wel 70% van de mensen zonder de ziekte van Lyme kan dus een positief testresultaat krijgen! De antistoftest heeft zich op dit vlak wel bewezen als betrouwbare test: in 93-94.7% van de gevallen gaf deze test terecht een negatieve uitslag bij de controlepersonen.

Is dit echt iets nieuws?

Cellulaire tests zijn al jarenlang verkrijgbaar via commerciële laboratoria in binnen- en buitenland. Iemand kan zijn eigen bloed opsturen en krijgt een testuitslag thuisgestuurd. Deze tests worden niet gebruikt in de reguliere gezondheidszorg in Nederland. Uit ons onderzoek blijkt nu dat verschillende cellulaire tests erg onbetrouwbaar zijn.

Wat kunnen we hier nu concreet mee?

Vele mensen hebben voor cellulaire tests betaald om te onderzoeken of hun klachten door Lymeziekte worden verklaard. Maar door de slechte betrouwbaarheid van deze tests kan zowel een positieve als negatieve uitslag voor veel onrust en verwarring zorgen.  

Uit ons onderzoek blijkt dat de onderzochte tests niet bruikbaar zijn voor de praktijk. Wij hebben onderzoek gedaan met een test die kijkt naar de deling van cellen (een lymfocyten transformatie test/LTT) en twee ‘Elispot-tests’ (de iSpot Lyme en de Spirofind). Er zijn echter vele verschillende typen cellulaire tests en ieder commercieel laboratorium heeft net weer een andere test.

We kunnen alleen met zekerheid iets zeggen over de precieze tests die wij hebben onderzocht, en dus niet over álle cellulaire tests. Die belangrijke nuance ontbreekt in verschillende nieuwsberichten. Desondanks benadrukt ons onderzoek dat je voorzichtig moet zijn met bloedtests voor Lymeziekte waarvan de betrouwbaarheid niet vaststaat: gebruik van zulke tests geeft een grote kans op een fout-positieve of fout-negatieve uitslag. Ook die waarschuwing ontbreekt in de berichtgeving.

Tot slot betekenen de onderzoeksbevindingen ook dat we nog altijd geen oplossing hebben voor de problemen op het gebied van Lymetests. Met het Radboudumc, RIVM en Amsterdam UMC blijven we ons daarom inzetten voor verbetering van de diagnostiek voor de ziekte van Lyme.

Wil je meer informatie, maar dan visueel? Bekijk dan hieronder een animatiefilm met uitleg over ons onderzoek en de werking van cellulaire tests.