Hoe is het nu met…. “superbacteriën”?

25 december 2017

Dokter Media blikt in december terug op enkele onderwerpen die dit jaar in onze reviews zijn verschenen. Heeft die “doorbraak” zijn belofte al waar gemaakt? Is het “nieuwe medicijn” inmiddels in gebruik genomen? En waarom horen we niks meer van die “veelbelovende test”?

Dokter Media zoekt het uit en geeft wekelijks antwoord op de vraag: “Hoe is het nu met….?”

Hoe is het nu met…. “superbacteriën”?

In maart van dit jaar schreef Dokter Media over ‘superbacteriën’, die een bedreiging voor de gezondheid van de Europese Unie zouden vormen. Uit een Europees rapport bleek destijds dat verschillende bacteriën steeds vaker ongevoelig (resistent) zijn voor meerdere soorten antibiotica. Dokter Media benadrukte het gevaar van toenemende antibioticaresistentie, maar gaf ook aan dat dit onderwerp bij de Nederlandse overheid al hoog op de agenda stond: “Zo investeert zij de komende jaren in onderzoek naar nieuwe antibiotica en is de campagne “Ga voorzichtig om met antibiotica” gestart.”

En…. wat blijkt?

In de loop van 2017 zijn vele nieuwsberichten verschenen over superbacteriën, antibiotica en antibioticaresistentie. Die berichten hadden allemaal een vergelijkbare strekking: antibioticaresistentie neemt toe, en daartegen moeten maatregelen worden getroffen. De wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft alle landen daarom opgeroepen met een ‘Nationaal actieplan voor bestrijding van antibioticaresistentie’ te komen. Een belangrijk onderdeel van zo’n plan is ook om antibioticagebruik bij dieren terug te dringen.

Vanuit de Nederlandse overheid zijn verschillende initiatieven gestart zoals destijds al aangekondigd. De campagne “Ga voorzichtig om met antibiotica” voorziet in een website met meer informatie over antibioticaresistentie. Het RIVM houdt al langere tijd antibioticagebruik en infecties met resistente bacteriën in de gaten. En in 2018 begint een groot onderzoek naar resistente bacteriën in verpleeghuizen.

Naast deze initiatieven om antibioticaresistentie te verminderen, wordt ook geïnvesteerd in onderzoek naar alternatieven voor antibiotica. Een mogelijk interessante ontwikkeling hierbij is onderzoek naar zogeheten ‘bacteriofagen’: een soort virussen die bacteriën kunnen doden. Recente tv-programma’s van Radar en Dokters van Morgen die hier aandacht aan besteedden kregen zelfs zoveel reactie dat dit leidde tot vragen in de Tweede Kamer. Behandeling met bacteriofagen zou in landen zoals Georgië al beschikbaar zijn, maar in Nederland nog worden onderzocht. Zowel de nieuwe minister als betrokken Nederlandse onderzoekers benadrukken echter dat er voor behandeling met bacteriofagen nog geen wetenschappelijk bewijs is. Behandeling met bacteriofagen wordt momenteel dus wel verder onderzocht. Het idee om bacteriofagen in te zetten tegen bacteriën is overigens zeker niet nieuw; berichten uit de Volkskrant (in 2000) en Trouw (2001) besteedden hier al aandacht aan.

Dus…. nu?

Er is nog altijd veel aandacht voor ‘superbacteriën’ en antibioticaresistentie. Het langzaam groeiende probleem wordt in Nederland al lange tijd onderkend en op verschillende manieren aangepakt. ‘Superbacteriën’ die ongevoelig zijn geworden voor de meeste soorten alledaagse antibiotica, kunnen (zeker in Nederland) voorlopig nog wel met ‘niet-alledaagse antibiotica’ worden behandeld. Het gevaar bestaat echter dat bacteriën ook tegen deze laatste soorten antibiotica resistentie ontwikkelen. Daarom wordt nu veel onderzoek gedaan naar de ontwikkeling van nieuwe antibiotica, of mogelijke alternatieven voor antibiotica zoals de bacteriofaag. Voor behandeling met bacteriofagen bestaat echter (nog) geen wetenschappelijk bewijs.