Er is nog geen thuistest beschikbaar die vroegtijdig ziektes opspoort

Onder andere De Telegraaf, NOS en NU.nl schreven deze week over een ‘laagdrempelige thuistest’ die veelvoorkomende ziekten zoals nierschade, hart- en vaatziekten en diabetes type 2 op zou kunnen sporen. Onderzoek naar deze thuistest moet nog starten, uitkomsten daarvan worden pas over ruim vijf jaar verwacht. Het is daarom nog onduidelijk of de thuistest inderdaad effectief en wenselijk is. Voorlopig is de thuistest dus ook nog niet beschikbaar.

Een review door: de redactie
Link naar nieuwsbericht: klik hier
Link naar originele bron: klik hier

Wat suggereert de kop?

De Telegraaf kopt: ‘Thuistest is ziekte voor’. NOS heeft het over ‘Thuistest in de maak voor vroegtijdig opsporen van nierfalen, hartkwalen en diabetes’. NU.nl schrijft dat onderzoek naar de thuistest een grote subsidie heeft gekregen. Wat is dit voor thuistest? Werkt deze test hetzelfde als een corona-zelftest, zoals De Telegraaf suggereert? Is de test al beschikbaar? En leidt eerdere opsporing van ziektes ook daadwerkelijk tot betere gezondheid?

Waar komt dit nieuwsbericht vandaan?

De nieuwsberichten zijn gebaseerd op een persbericht van het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG). Daarin wordt een groot onderzoek aangekondigd naar gebruik van een thuistest “om in een vroeg stadium hart-, vaat- en nierziekten en diabetes op te sporen”.

Onderzoekers van het UMCG hebben jaren terug al onderzoek gedaan naar voorspellende factoren voor het ontwikkelen van deze aandoeningen. Eiwitverlies in de urine bleek een van die voorspellende factoren te zijn.

Op basis van die eerdere onderzoeken is een ‘thuistest’ ontwikkeld die bestaat uit onder andere een urinetest, hartritmetest en vragenlijst. Het doel van deze thuistest is om vroege symptomen van nierschade, suikerziekte of hart- en vaatziekten op te sporen. Door deze aandoeningen op te sporen nog voordat mensen er klachten van hebben, zouden ze eerder behandeld kunnen worden met bijvoorbeeld medicatie of leefstijladviezen. Dat zou kunnen leiden tot een betere kwaliteit van leven en minder vroegtijdige sterfte.

De belangrijkste kanttekening die hierbij geplaatst moet worden, is dat onderzoek naar de effectiviteit van deze thuistest dus nog moet starten. Daarnaast kwamen uit een eerdere kleine proef met een vergelijkbare thuistest al verschillende problemen naar voren. Zo bleek maar 60% van de uitgenodigde deelnemers de thuistest te gebruiken. En slechts 50% van de mensen met een afwijkende uitslag volgde het advies om naar de huisarts te gaan. Daardoor zou dus maar een klein deel van de mensen de test echt gebruiken.

Een van de onderzoekers geeft als mogelijke verklaring voor dit lage gebruik dat de drempel voor de huisarts te hoog zou kunnen zijn. Voor het aankomende grotere onderzoek wordt daarom gekeken naar “een consultatiebureauachtige setting”. Het wordt nog niet duidelijk wat dat precies betekent. Vervolgens zouden mensen voor vervolgonderzoek – dus extra onderzoek na de afwijkende thuistest – naar “een regionaal diagnostisch centrum” moeten gaan. En pas na die uitslagen zouden dan mogelijke behandelingen besproken kunnen worden, zoals leefstijladviezen en medicatie. Of dat gesprek vervolgens wél door de huisarts gevoerd moet worden, wordt uit de berichten ook niet duidelijk. Grootschalig gebruik van de thuistest lijkt daarom, los van de vraag of het werkt, ook logistiek een behoorlijke uitdaging. Wij willen daar nog aan toevoegen dat gebruik van de thuistest ook best wat van de senioren vergt. Deelname zou namelijk gaan via een digitaal platform en de hartritmetest moet via een app op een smartphone. Het is aannemelijk dat niet elke 50 tot 75 jarige over de nodige vaardigheden of middelen beschikt.

Is dit echt iets nieuws?

In Nederlandse huisartsrichtlijnen staan al jaren adviezen om vroegtijdig nierschade en hart- en vaatziekten op te sporen. Mensen die een verhoogd risico lopen op deze aandoeningen, bijvoorbeeld omdat ze roken, overgewicht hebben of aan andere ziektes lijden, worden onderzocht door de huisarts. Daarbij wordt bijvoorbeeld gekeken naar bloeddruk, gewicht, bloedsuiker, cholesterol en ook urineonderzoek. Dat zulke factoren een verhoogd risico geven op ziekte en overlijden, is dus ook al langer bekend. Het nieuwe onderzoek verschilt hiervan doordat de eerste test thuis gedaan kan worden en aan iedereen tussen de 50 en 75 jaar aangeboden wordt. Dus ook aan mensen zonder vooraf bekend verhoogd risico. Daardoor zouden de aandoeningen bij meer mensen vroegtijdig kunnen worden opgespoord.

Wat kunnen we hier nu concreet mee?

Het is een bekende gedachte dat vroege opsporing van ziekte belangrijk is voor betere behandeling. Maar er zijn drie belangrijke redenen waarom dat niet zo simpel ligt:

1. Dat een ziekte vroegtijdig wordt opgespoord betekent niet altijd dat die ook beter behandeld kan worden (eerder behandelen leidt niet altijd tot betere gezondheid maar wel tot meer belasting van de patiënt);
2. Het vroegtijdig opsporen van ziekte leidt er wel altijd toe dat mensen dus ook eerder patiënt worden (ze hadden geen klachten en voelden zich niet ziek, maar hebben nu een ziekte ‘gekregen’ en zijn daardoor patiënt geworden);
3. Om vroege opsporing van ziekte effectief te maken moeten vaak enorm veel mensen deelnemen (waardoor er dus heel veel extra onderzoeken en gesprekken met (huis)artsen voor nodig zijn, wat het een logistieke uitdaging maakt).

Belangrijk is nu vooral dat het onderzoek naar de thuistest nog moet beginnen en het dus nog onduidelijk is of de test toepasbaar genoeg is. Laat staan of deze daadwerkelijk leidt tot een betere kwaliteit van leven en minder vroegtijdige sterfte in vergelijking met de huidige opsporing via de huisarts. Als de thuistest op alle vlakken effectief blijkt, dan zou dat natuurlijk mooi nieuws zijn. Maar zover is het nog niet. De resultaten van onderzoek naar de thuistest zullen naar verwachting nog minimaal vijf jaar op zich laten wachten. Tot die tijd is de test nog niet beschikbaar.