Berichten van Dokter Media

Dokter Media brengt nuance en duiding bij medisch nieuws.

“Neuroloog: ‘Alzheimer is te voorkomen én terug te draaien’”

18 februari 2020

Onlangs verscheen op NU.nl een interview met een Amerikaanse onderzoeker die vertelde over een nieuwe benadering van de oorzaak en behandeling van de ziekte van Alzheimer. Volgens de onderzoeker zou de ziekte niet alleen kunnen worden voorkómen maar zelfs kunnen worden teruggedraaid. Dit zou blijken uit onderzoek van de geïnterviewde onderzoeker, die ook een boek schreef over zijn behandelmethode.

Een review door: Donica Lodder, arts kindergeneeskunde, Zaans Medisch Centrum
Link naar nieuwsbericht: klik hier
Link naar originele bron: klik hier


Wat is er op te maken uit de titel?

Volgens de titel van het nieuwsbericht op NU.nl is de ziekte van Alzheimer “te voorkomen én terug te draaien”. Een geïnterviewde Amerikaanse onderzoeker zou daarnaast stellen dat “het beeld dat Alzheimer een ziekte is die niet is te genezen, achterhaald is”.
Dit zou bijzonder groot nieuws zijn voor de miljoenen patiënten en hun naasten die wereldwijd lijden aan Alzheimer. Wat is dit nieuwe inzicht? Wat houdt de behandeling in? En is deze behandeling al beschikbaar?

Waar komt dit nieuwsbericht vandaan?

De ziekte van Alzheimer is de meest voorkomende vorm van dementie. Mensen met Alzheimer krijgen in toenemende mate problemen met het geheugen, waardoor het dagelijks functioneren steeds moeilijker wordt. Een aantal processen in de hersenen worden in verband gebracht met het ontstaan van de ziekte. Een van deze processen is het ontstaan van ophopingen van het eiwit amyloïd, genaamd plaques. Deze plaques verstoren de communicatie tussen hersencellen. De ziekte van Alzheimer is op dit moment niet te genezen. Met behulp van medicijnen kunnen de symptomen soms wel (tijdelijk) worden geremd.

In het nieuwsbericht van NU.nl wordt een Amerikaans universitair docent en onderzoeker geïnterviewd. De achtergrond van het interview is een door zijn onderzoeksgroep gepubliceerd wetenschappelijk artikel uit januari 2018. Dat artikel beschrijft honderd patiënten met ‘cognitieve achteruitgang’ (problemen met het opnemen, verwerken en reproduceren van informatie) die een behandelprogramma volgen dat al eerder door dezelfde auteurs werd beschreven in een ander artikel. De basis van dit behandelprogramma is de veronderstelling dat amyloïd plaques niet de oorzaak, maar een gevolg zijn van de ziekte van Alzheimer. De auteurs stellen dat de oorzaak van Alzheimer een combinatie is van een chronische ontstekingsreactie, een tekort aan bepaalde voedingsstoffen en blootstelling aan sommige giftige stoffen. In het behandelprogramma proberen zij deze factoren te minimaliseren door onder andere een aangepast dieet met minder gluten, een betere nachtrust en vasten op gezette tijden.

De honderd onderzochte patiënten hadden allen cognitieve klachten; bij sommigen objectief meetbaar, bij anderen alleen subjectief (dus alleen als zodanig door de patiënt zelf ervaren). Bij 61 patiënten was er de verdenking op de ziekte van Alzheimer, de rest van de patiënten had milde tot subjectieve cognitieve klachten. Van drie patiënten is redelijk uitgebreid verslag gedaan over de klachten en hun beloop. De overige 97 patiënten staan slechts opgesomd in een tabel waar informatie in is opgenomen over hun leeftijd, geslacht, klachten, gebruikte meetschalen en behandelresultaten. De resultaten van het behandelprogramma werden bepaald met vragenlijsten. Niet alle patiënten gebruikten dezelfde vragenlijst. In de tabel is te zien dat na deelname aan het programma, van onbekende duur, alle patiënten beter scoren op de vragenlijsten. Geen van de patiënten verslechterde gedurende het onderzoek.

Op basis van deze resultaten concluderen de onderzoekers dat ze door hun nieuwe benadering van Alzheimer nog nooit eerder vertoonde resultaten hebben behaald. Op basis van het volgen van de 19 patiënten die in 2012 onderzocht zijn, concluderen ze zelfs dat de effecten blijvend zijn. Als patiënten stoppen met het programma, zouden de klachten echter terugkeren.

Er is een groot aantal kanttekeningen te plaatsen bij dit onderzoek. We bespreken er een aantal, die vooral de onduidelijke onderzoeksopzet betreffen:

  • Het is onduidelijk hoe de patiënten benaderd zijn voor deelname. Zijn er bijvoorbeeld ook patiënten uitgevallen of geweigerd voor deelname, en zo ja, waarom?
  • De onderzochte patiënten hadden niet allemaal de ziekte van Alzheimer. Een deel had milde cognitieve klachten, wat diverse oorzaken kan hebben. Van de patiënten met de verdenking op Alzheimer was niet duidelijk of, hoe en door wie die diagnose was gesteld.
  • Het is onduidelijk welke behandeling patiënten hebben gehad. We weten alleen dat deze gebaseerd was op het ReCODE programma, maar per patiënt op maat gemaakt zou worden. Was alleen het volgen van een dieet voldoende, moesten patiënten medicatie gebruiken, wat was de oorzaak van de cognitieve klachten en wat waren de bloedwaarden aan het begin – en eind – van de studie? Op deze theorie is dit onderzoek immers gebaseerd.
  • Bij verschillende patiënten werd het effect van de behandeling op verschillende manieren onderzocht, bijvoorbeeld door het gebruik van verschillende vragenlijsten. De scores op deze vragenlijsten worden bovendien nauwelijks voorzien van de gebruikelijke statistische gegevens waarmee onafhankelijke onderzoekers ze op waarde kunnen schatten.
  • De patiënten en onderzoekers wisten allebei dat de patiënten de nieuwe behandelmethode ondergingen voor het onderzoek. Hierdoor kunnen de onderzoeksresultaten vertekend zijn. Er waren bijvoorbeeld geen patiënten die een andere behandeling kregen waar de nieuwe behandeling mee kon worden vergeleken. Daardoor staat niet vast dat het gemeten effect daadwerkelijk door het behandelprogramma komt. De onderzoekers erkennen dit zelf als beperking en willen daarom in vervolg een gerandomiseerd onderzoek doen waarin patiënten worden verdeeld tussen verschillende behandelingen.
  • Verder is onduidelijk hoe lang patiënten uit dit onderzoek zijn gevolgd, en of het dus een blijvend effect betreft. Onderzoekers trekken deze conclusie uit de 19 patiënten die in 2012 behandeld zijn. Zonder daarvan data te presenteren, en met een totaal van 19 patiënten, lijkt het onwaarschijnlijke dat deze stelling betrouwbaar is.

Al met al is er veel onduidelijkheid over hoe het onderzoek is opgezet en uitgevoerd en wat de resultaten precies inhouden.

Is dit echt iets nieuws?

Hoewel dit artikel al in 2018 gepubliceerd werd, zien we het nu pas terug in de Nederlandse media. De hoofdonderzoeker van het hierboven besproken onderzoek, Dr. Dale Bredesen, heeft een boek geschreven over zijn behandelmethode. Het boek genaamd ‘Het einde van Alzheimer, een leefstijlprogramma om cognitieve achteruitgang te voorkomen’ verscheen recent in Nederlandse vertaling. Het verschijnen van dit boek was de directe aanleiding voor het interview, zo is te lezen in het nieuwsbericht op NU.nl.

Het is echter al jaren bekend dat mensen die ongezond leven, een grotere kans hebben op het krijgen van dementie. Dit is al vele malen aangetoond in wetenschappelijk onderzoek (lees hier) en komt ook terug in de huisartsenrichtlijn over dementie en op Thuisarts.nl. Onder meer het Nederlands Huisartsen Genootschap en Alzheimer Nederland adviseren een aantal leefstijladviezen ter preventie van dementie. Dit zijn onder andere stoppen met roken, voldoende bewegen, een gezond gewicht handhaven en het behandelen van suikerziekte, een hoge bloeddruk en depressie. Deze adviezen komen ook terug in het leefstijlprogramma van Bredesen, maar zijn daarmee dus niet iets ‘nieuws’. Bredesen voegt hier echter nog een lijst aan mogelijke oorzaken van de ziekte van Alzheimer aan toe, met bijbehorende adviezen. Een aantal van deze mogelijke oorzaken voor Alzheimer werden eerder al onderzocht, waarbij echter geen verband werd gevonden (zie onder andere hier en hier). Al in 2018 schreef Alzheimer Nederland op hun website een artikel in de rubriek ‘alternatieve geneeswijzen’ over het leefstijlprogramma van Bredesen. In dit artikel plaatsen zij al de nodige kanttekeningen bij de validiteit van het onderzoek, de haalbaarheid van het programma voor patiënten en het beperkte te verwachten effect.

Het betreft dus geen recente doorbraak, noch een resultaat dat, gezien de vele vragen die bij de uitvoering gesteld kunnen worden, op korte termijn een positieve invloed lijkt te gaan hebben op de levens van patiënten met de ziekte van Alzheimer.

Wat kunnen we hier nu concreet mee?

Volgens een Amerikaanse onderzoeker is een toekomst waarin Alzheimer een zeldzame ziekte is, mits we onze leefstijl optimaliseren, zeker denkbaar. Het onderzoek waarop deze uitspraken berusten is echter op een onduidelijke manier uitgevoerd onder patiënten die veelal geen Alzheimer hadden. Gecombineerd met de financiële belangenverstrengeling van de onderzoeker en een aantal reeds achterhaalde claims, blijkt ‘Alzheimer is te voorkomen én terug te draaien’ een uitspraak zonder wetenschappelijk fundament. In het nieuwsbericht wordt daarom de nuance aangebracht dat Alzheimer Nederland eerder al vraagtekens plaatste bij het uitgevoerde onderzoek en dat er eerst meer – onafhankelijk – onderzoek nodig is om de gemaakte uitspraken te ondersteunen.

Er verschijnen regelmatig berichten over doorbraken in het onderzoek naar behandeling van de ziekte van Alzheimer (zie ook deze en deze eerdere reviews van Dokter Media). Meestal berusten deze nieuwsberichten echter op voorbarige conclusies of op medicijnen die nog ontwikkeld moeten worden. Helaas is ook dit nieuwsbericht daar geen uitzondering op. Een gezonde leefstijl met voldoende beweging, een goede nachtrust en een gezond gewicht draagt bij aan de mogelijke preventie van veel meer dan alleen de ziekte van Alzheimer. Het volgen van een duur programma, of het lezen van een boek hierover, lijkt daarbij vooralsnog van weinig toegevoegde waarde.

Nieuwsbrief

Over Dokter Media

Dokter Media is een platform ter nuancering en duiding van medisch nieuws.

Dokter Media is een initiatief van artsen Tijs Stehmann en Lester du Perron.

Betrouwbare website

Onze website is gecertificeerd door Health On the Net, dat staat voor betrouwbare informatie over gezondheid.