Berichten van Dokter Media

Dokter Media brengt nuance en duiding bij medisch nieuws.

“‘Relatief alarmerende’ studie: helft ouderen kan corona tweede keer krijgen”

25 maart 2021

“Ouderen die eenmaal corona hebben gehad, hebben een aanzienlijke kans om na een aantal maanden opnieuw met het virus besmet te raken”. Dat schrijft de Volkskrant op basis van uitkomsten van een groot Deens onderzoek. Uit dat onderzoek blijkt inderdaad dat ouderen, meer dan jongeren, een tweede keer een positieve coronatest kunnen krijgen. Maar in tegenstelling tot wat het nieuwsbericht suggereert is die kans gelukkig erg klein. Bovendien was onbekend of de ouderen door die tweede besmetting ook echt (opnieuw) ziek werden.

Een review door: de redactie i.s.m. Frank Leeman, factchecker bij FactGurus
Link naar nieuwsbericht: klik hier
Link naar originele bron: klik hier


Wat suggereert de kop?

Het lijkt erop dat herbesmetting met het coronavirus minder uitzonderlijk is dan wordt gedacht, door de suggestie dat maar liefst de helft van de ouderen een tweede keer corona kan krijgen. Het is opvallend dat de New York Times op basis van hetzelfde onderzoek juist een positieve kop plaatste: “Coronavirus Reinfections Are Rare, Danish Researchers Report” (vertaald: “Herbesmetting met het coronavirus is zeldzaam, schrijven Deense onderzoekers”).
Hebben ouderen die al eens het coronavirus hebben gehad nu wel of geen grote kans om opnieuw besmet te raken?

Waar komt dit nieuwsbericht vandaan?

Deense onderzoekers hebben een groot onderzoek gedaan en hun resultaten gepubliceerd in het vooraanstaande wetenschappelijke tijdschrift The Lancet. Denemarken begon al vroeg met grootschalig testen van de bevolking op besmetting met het coronavirus: 70% van de bevolking is in 2020 1 keer of vaker getest. De onderzoekers wilden op basis van die gegevens nagaan in hoeverre een doorgemaakte besmetting met het coronavirus bescherming biedt tegen een tweede besmetting.
In de eerste golf besmettingen (tot juni 2020) werden 533.381 mensen getest met de gangbare PCR-test, waarbij 11.727 mensen positief bleken (zij waren dus besmet met het coronavirus). Bijna al die mensen werden tijdens de tweede golf (tussen september en eind december 2020) opnieuw getest. Daarbij bleek dat van de ruim 11.000 mensen die een coronabesmetting hadden doorgemaakt, er in totaal 72 voor de tweede keer positief testten. Anders gezegd: van alle mensen die tot juni 2020 een positieve coronatest hadden, bleek 0.65% een tweede positieve test te hebben.

Vervolgens hebben de onderzoekers voor verschillende leeftijdscategorieën berekend in welke mate een doorgemaakte coronabesmetting bescherming biedt tegen een tweede besmetting. Daarvoor gebruikten zij de gegevens van bijna 2,5 miljoen mensen die gedurende 2020 waren verzameld. Voor jongere mensen die al een besmetting hadden doorgemaakt berekenden de onderzoekers een bescherming van ongeveer 80%. Voor de groep van 65 jaar of ouder bleek deze bescherming lager, namelijk 47%. Dat percentage is wat de Volkskrant bedoelt met “de helft van de ouderen kan corona een tweede keer krijgen”.
Het is echter belangrijk om die ‘47% bescherming’ in het juiste perspectief te plaatsen. Het beschrijft namelijk een zogeheten relatief risico: de kans op een tweede besmetting bij mensen die al een besmetting hebben doorgemaakt ten opzichte van de kans op een eerste besmetting bij mensen die nog geen besmetting hebben doorgemaakt. Het is dus de verhouding tussen twee absolute risico’s, en volgt uit de volgende rekensom:

Het is dus nadrukkelijk niet zo dat “een aanzienlijk deel” of zelfs “de helft” van alle ouderen met een doorgemaakte besmetting opnieuw corona kreeg, zoals misschien is op te maken uit het nieuwsbericht. Die kans (het absolute risico op een tweede besmetting gedurende het Deense onderzoek) was ongeveer 0.9%.*

*Deze kans is met de gepubliceerde cijfers niet te berekenen, wij hebben de benodigde aanvullende cijfers bij de onderzoekers opgevraagd.

Deze infographic vat de resultaten uit het onderzoek samen. © Soraya Schachtschabel

Is dit echt iets nieuws?

Berichten over herbesmetting met het coronavirus duiken regelmatig op in het nieuws, terwijl grootschalig en betrouwbaar onderzoek nog beperkt aanwezig is. Eerdere onderzoeken richtten zich bijvoorbeeld alleen op medisch personeel of mensen in verpleeghuizen. Een sterk punt van dit Deense onderzoek is de omvang van de verzamelde gegevens, en dat het om een doorsnede van de hele bevolking gaat. De onderzoekers geven daarbij aan dat de gemiddelde bescherming van ongeveer 80% die zij berekenden, overeenkomt met die uit andere onderzoeken. Alleen de lagere bescherming bij mensen ouder dan 65 werd niet eerder beschreven. Dat zou volgens de onderzoekers verklaard kunnen worden doordat het afweersysteem van ouderen niet meer zo goed werkt als dat van jongere mensen, waardoor zij na een doorgemaakte besmetting minder beschermende afweer hebben dan de jongeren. Ook zou het kunnen dat de ouderen die voor de tweede keer positief testten een onderliggende ziekte hadden waardoor ze vatbaarder waren voor een nieuwe besmetting, maar die informatie was niet beschikbaar.

Wat kunnen we hier nu concreet mee?

De kans dat iemand besmet raakt met het coronavirus is van vele verschillende factoren afhankelijk, zoals het aantal besmettelijke mensen in de omgeving, het aantal contacten met die mensen, de besmettelijkheid van de virusvariant, etc. etc. En ook de mate van bescherming die iemand heeft door al een coronabesmetting te hebben doorgemaakt is zo’n factor. De alarmerende insteek van de Volkskrant benadrukt vooral dat die bescherming, zeker bij ouderen, niet 100% is. Mensen lopen dus ook na een eerste coronabesmetting nog steeds een risico om een tweede keer besmet te raken. Het goede nieuws daarbij is dat die kans zeker niet “aanzienlijk” is zoals de Volkskrant schrijft, maar eerder “zeldzaam” (zoals de New York Times kopte). Bovendien was een belangrijke kanttekening bij het onderzoek dat niet kon worden nagegaan of mensen van een tweede besmetting ook daadwerkelijk opnieuw ziek werden.

De belangrijkste conclusie uit het Deense onderzoek lijkt dat mensen zich ervan bewust moeten zijn dat een doorgemaakte coronabesmetting geen volledige bescherming biedt tegen een tweede besmetting. Mensen die een coronabesmetting hebben doorgemaakt doen er daarom verstandig aan, zeker als ze ouder zijn dan 65 jaar, zich aan de geldende maatregelen te blijven houden. Daarnaast zullen zij zeer waarschijnlijk ook baat hebben bij een vaccinatie tegen het virus, om de kans op een nieuwe besmetting nóg kleiner te maken.

Nieuwsbrief

Over Dokter Media

Dokter Media is een platform ter nuancering en duiding van medisch nieuws.

Dokter Media is een initiatief van artsen Tijs Stehmann en Lester du Perron.

Betrouwbare website

Onze website is gecertificeerd door Health On the Net, dat staat voor betrouwbare informatie over gezondheid.