“Discussie over hydroxychloroquine krijgt nieuwe impuls”
Vrijwel alle media schreven dit weekend over het veelbesproken medicijn hydroxychloroquine (wat vooral bekend is als behandeling voor malaria en reumatische ziekten) en hoe dit – in tegenstelling tot eerdere opvattingen – mogelijk tóch een gunstig effect kan hebben voor patiënten met Covid-19. Uit een Nederlands onderzoek zou blijken dat patiënten die het medicijn vanaf de eerste dag van hun ziekenhuisopname kregen toegediend, een veel kleinere kans hadden om op de intensive care te belanden. Door de opzet van het onderzoek is echter niet met zekerheid te zeggen dat die gunstige uitkomst daadwerkelijk alleen het gevolg is geweest van behandeling met het medicijn. En áls dat het geval mocht zijn – wat dan natuurlijk heel mooi nieuws zou zijn – is het belangrijk te benadrukken dat die bewezen gunstige werking dan alleen zou gelden voor patiënten op de verpleegafdeling in het ziekenhuis, en niet voor mensen die met milde klachten thuisblijven of juist met ernstige klachten op de intensive care moeten worden opgenomen. Er zal daarom vermoedelijk eerst nog verder onderzoek moeten worden verricht voordat artsen het medicijn toch weer zullen overwegen bij de behandeling van patiënten met Covid-19.
Een review door: de redactie
Link naar nieuwsbericht: klik hier
Link naar originele bron: klik hier
Wat is er op te maken uit de titel?
Er lijkt reden te zijn om hydroxychloroquine – waarvan het (gebrek aan) nut al eerder door veel onderzoekers en media besproken is – opnieuw te overwegen bij de behandeling van coronapatiënten. Wat is precies de aanleiding? Geeft dit daadwerkelijk een nieuwe kijk op het effect van dit medicijn? En leidt deze discussie nu tot wijzigingen in het beleid bij coronapatiënten?
Waar komt dit nieuwsbericht vandaan?
Het nieuws volgt op een Nederlands onderzoek waarbij de gegevens van ruim duizend patiënten die in maart 2020 met Covid-19 in het ziekenhuis werden opgenomen, achteraf (retrospectief) geanalyseerd zijn. De onderzoekers hebben gebruik gemaakt van het feit dat aan het begin van de coronacrisis er nog geen eenduidig landelijk protocol voor de behandeling van Covid-19-patiënten was. Ziekenhuizen en artsen moesten en konden daardoor zelf bepalen welke medicijnen zij opnamen in hun behandelplan. Hierdoor hadden verschillende ziekenhuizen voor vergelijkbare patiënten verschillende behandelingen. De onderzoekers konden daarom de gegevens vergelijken van patiënten die ofwel hydroxychloroquine, ofwel chloroquine, ofwel een behandeling zonder een van deze twee medicijnen hadden gekregen. Zij bekeken vervolgens per behandeling naar de kans op overlijden op de verpleegafdeling en de kans op overplaatsing naar de intensive care.
Het wel of niet gebruiken van de medicijnen had geen invloed op de kans op overlijden op de afdeling. Maar patiënten die binnen één dag na opname het medicijn hydroxychloroquine toegediend kregen, bleken een 53% lagere kans te hebben om tijdens hun opname op de intensive care terecht te komen. De onderzoekers concluderen daarom dat hun resultaten “de suggestie wekken dat het direct starten van behandeling met hydroxychloroquine bij patiënten op de Covid-afdeling de progressie van ziekte tot kritieke toestand zou kunnen voorkomen”.
Bij deze resultaten zijn echter een aantal kanttekeningen te plaatsen:
- Het betreft hier een observationeel onderzoek: aan de patiënten is niet voorafgaand willekeurig een behandeling toegewezen. Mogelijk dat andere factoren het waargenomen effect van hydroxychloroquine verklaren die de onderzochte relatie kunnen verstoren. Bij zogeheten gerandomiseerde onderzoeken worden vergelijkbare patiënten wél willekeurig verdeeld over verschillende behandel- en controlegroepen om zo dergelijke effecten proberen te voorkomen.
- NOS schrijft ook al dat de onderzochte patiënten allemaal opgenomen waren op een ‘normale’ verpleegafdeling. Zowel patiënten met milde klachten die thuisblijven als de meest zieke patiënten – doorgaans opgenomen op de intensive care – zijn dus niet geanalyseerd in dit onderzoek.
- Verder is alleen gekeken naar kans op sterfte en op overplaatsing naar de intensive care. Er is niet gekeken naar opnameduur, hoe snel patiënten herstelden of hoe het nu met ze gaat. Ook de bijwerkingen van behandeling met (hydroxy)chloroquine zijn niet in het onderzoek meegenomen.
Twee artsen die het onderzoek leidden benadrukken dan ook dat de gesuggereerde werkzaamheid van hydroxychloroquine nog wel moet worden bevestigd door verder onderzoek. Helaas wordt in verschillende berichten, waaronder het persbericht van Isala, toch al verkondigd dat het medicijn nu bewezen werkzaam is.
Is dit echt iets nieuws?
Er zijn al verschillende onderzoeken naar behandeling met hydroxychloroquine verricht (bijvoorbeeld samengevoegd in dit literatuuronderzoek), waaruit juist géén gunstig effect naar voren kwam. Het zou mogelijk zelfs verband houden met óngunstige uitkomsten. Het gebruik van hydroxychloroquine als behandeling voor COVID-19 patiënten wordt daarom afgeraden door zowel de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) als door het Nederlands Huisartsen Genootschap en richtlijnen voor behandeling in het ziekenhuis.
De Nederlandse onderzoekers geven aan dat de resultaten van het huidige onderzoek mogelijk verschillen omdat het patiënten betreft die zeer snel na opname (binnen één dag) hydroxychloroquine toegediend hebben gekregen. In andere onderzoeken zou dit pas later in het behandeltraject gestart zijn.
Wat kunnen we hier nu concreet mee?
In tegenstelling tot de conclusies van eerdere onderzoeken suggereert een Nederlands onderzoek nu dat hydroxychloroquine mogelijk een gunstig effect heeft bij patiënten met Covid-19, als het vanaf de eerste dag van hun ziekenhuisopname toegediend wordt. Zoals de betrokken onderzoekers ook benadrukken moeten deze resultaten eerst nog in verder (gerandomiseerd) onderzoek bevestigd worden.
Het onderzoek geeft dus nog geen aanleiding om de huidige behandelrichtlijnen te wijzigen en lijkt vooral – zoals de kop van het NOS-bericht ook stelt – de discussie rond het nut van hydroxychloroquine bij Covid-19 een nieuwe impuls te geven. Die discussie zou dan alleen moeten gaan over behandeling van patiënten op de verpleegafdeling en niet over patiënten op de intensive care of over patiënten die niet in het ziekenhuis opgenomen zijn. Over behandeling van die laatste groep patiënten ontstond onlangs weer ophef. Maar het huidige onderzoek is dus geen reden om daar op terug te komen: voor nut van behandeling met hydroxychloroquine in de huisartspraktijk bestaat nadrukkelijk geen bewijs.
Nieuwsbrief
Over Dokter Media
Dokter Media is een platform ter nuancering en duiding van medisch nieuws.
Dokter Media is een initiatief van artsen Tijs Stehmann en Lester du Perron.
Betrouwbare website
Onze website is gecertificeerd door Health On the Net, dat staat voor betrouwbare informatie over gezondheid.